Załączniki

ODPOWIEDŹ.pdf	WÓZ i > e $ MAŁ SZPITAL POWIATOWY W JAROCINIE Jarocin, dn. 23.10.2019 r. SZP/P/215/2019 Szymon Osowski, Katarzyna Batko-Tałuć Sieć Obywatelska Watchdog Polska ul. Ursynowska 22/2 02-605 Warszawa W związku z otrzymanym drogą mailową w dniu 15.10.2019 r. wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej Zarząd Szpitala Powiatowego w Jarocinie Sp. z 0.0. przekazuje wnioskowane informacje: Ad. 1 W Szpitalu Powiatowym w Jarocinie jest zatrudniony dietetyk (zakres obowiązków dietetyka załącznik 1). Ad. 2 Na jednego zatrudnionego dietetyka przypada średnio 70 pacjentów. Ad. 3 W Szpitalu istnieje możliwość uzyskania indywidualnej porady dietetyka. Zasady postępowania określa Procedura systemu zarządzania jakością QP-5/OD-01. Otrzymywanie informacji na temat żywienia w okresie poszpitalnym dla pacjentów. Szpitala w Jarocinie - załącznik 2. Ad. 4 Całościowa dzienna stawka żywieniowa przypadającą na 1 pacjenta wynosi 18,00 zł brutto. Ad. 5 Szpital korzysta z usług zewnętrznej firmy cateringowej. W umowie nie określono minimalnej kwoty przeznaczonej na zakup składników użytych do przygotowywania posiłków. Ad. 6 Szpital posiada dokumentację regulującą jakość produktów używanych do przygotowywania posiłków w postaci listy alergenów występujących w żywności ( lista alergenów załącznik 3.) Racje pokarmowe ich wartość kaloryczną i zawartość składników odżywczych określają załączniki do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 24.06.1974r. w sprawie ustalenia racji pokarmowych w całodziennym wyżywienia określonych grup ludności (Dz. Urz. MZiOS z 1974 nr 16 poz. 69) oraz wykaz norm dziennych racji dla zakładów służby zdrowia opracowanych przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie ( nowelizacja w 2012r.). Zewnętrzna firma cateringowa zobowiązana jest do przechowywania przez 72h próbek wszystkich potraw wchodzących w skład posiłku bezpośrednio przed ich wydaniem do transportu. Próby pokarmowe powinny odpowiadać warunkom zawartym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 kwietnia 2007r. w sprawie pobierania i przechowywania próbek żywności przez zakłady żywienia zbiorowego typu zamkniętego (Dz. U. z 2007 r. Nr 80, poz. 545 z późn. zm.) Z MEERZARZZA RYDZE COZOOU OOOO ODAORA WOODA NANO UOR OZZR OOO CU ZZWOROKAD ORO OOCZOAOOOOECCO AREA OOO EOÓROD ORO ORZEOSZO OOOO OZPIOWZOLEPOPRKS, „Szpital Powiatowy w Jarocinie” Sp. z 0.0. NIP: 6172189328 ( E R | ul. Szpitalna 1, 63-200 Jarocin REGON: 301415604 Pe tel.: +48 62 33 22 350 Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu 4 fax: +48 62 33 22 359 IX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego KRS: 0000354792 sekretariatQszpitaljarocin.pl www.szpitaljarocin.pl Kapitał zakładowy: 42.152.000 PLN SZPTTAL POWIATOWY W JAROCINIE oraz w Ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz niektórych innych ustaw, z dnia 8.01.2010r. (Dz. U. 2010r. Nr21 poz. 105 z późn. zm.), art. 72 ust. 1-4. — załącznik 4. Wymagane jest stosowanie Ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, z dnia 8.01.2010r. (Dz. U. 2010r. Nr 21 poz. 105 z późn. zm.) — załącznik 5 Ad. 7 W Szpitalu dietetyk codziennie kontroluje jakość podawanych posiłków. Ad. 8 W Szpitalu dietetyk/pielęgniarka kontroluje, czy pacjent spożywa odpowiednią ilość pokarmu. Ad. 9 W umowie z zewnętrzną firmą cateringową określono wymóg zatrudnienia dietetyka. Ad. 10 W Szpitalu nie istnieje procedura zgłaszania skarg dotyczących niewłaściwego żywienia/zatrucia. Wyznaczono osobę, do której trafiają skargi dotyczące funkcjonowania Szpitala. Natomiast skargi dotyczące żywienia kierowane są bezpośrednio do dietetyka. Ad. 11 W latach 2017 i 2018 wpłynęło łącznie 15 skarg dotyczących niewłaściwego żywienia w Szpitalu. Protokoły wadliwej usługi dotyczyły trzech różnych- zewnętrznych firm cateringowych. Ad. 12 W 2018 roku lekarze przechodzili szkolenie dotyczące przygotowywania mieszanin żywieniowych do pozajelitowego leczenia żywieniowego. Ad. 13 Rodzaje diet stosowanych w Szpitalu w Jarocinie: Ogólna ( podstawowa ) Łatwostrawna Bezsolna ( niskosolna ) Łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego- wrzodowa Niskotłuszczowa Niskowęglowodanowa Niskobiałkowa Bogatobiałkowa 9. Ubogoresztkowa 10. Ubogoenergetyczna 11. Papkowata 12. Płynna 13. Płynna wzmocniona 14. Płynna miksowana ( sonda ) 15. Kleikowa 16. Bogatoresztkowa 17. Bezmieczna 18. Bezglutenowa 19. Po resekcji odcinków jelit, z wytworzonym sztucznym odbytem lub ileostomią KORRROWOWAŚEMOSOA DWA OOW CORE OROWÓWÓAA BOND HH PION PA AWAWWEARAESO RAA RRAORRZEZU OSOWO ROOMS OAZOWE ODDA ZODYWUEOEEEOOWOOEWASZONOOO WE AREA OCE OROOOCOCNENE = „Szpital Powiatowy w Jarocinie” Sp. z 0.0. NIP: 6172189328 4 E R | uł. Szpitalna 1, 63-200 Jarocin REGON: 301415604 + tel: +48 62 33 22 350 Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu fax: +48 62 33 22 359 IX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego KRS: 0000354792 sekretariat Q©szpitaljarocin.pl www.szpitaljarocin.pl Kapitał zakładowy: 42.152.000 PLN 5 a BEPITAL POWIATOWY W JAROCINIE 20. Modyfikacje diety lekkostrawnej i wysokobiałkowej w chorobach układu moczowego *szczegółowy opis poszczególnych diet określa Procedura systemu zarządzania jakością QP-VOD-1.1. Przygotowanie, podawanie i wskazanie lecznicze poszczególnych diet w Szpitalu Powiatowym w Jarocinie -załącznik 6. 1 przez Szpital Ad. 14 Zewnętrzna firma cateringowa jest w stanie zapewnić każdy rodzaj diet zleconych przez Sz pital. Ad. 15 Na życzenie pacjenta Szpital zapewnia dietę wegetariańską lub wegańską. Ad. 16 Szpital zapewnia doustne suplementy pokarmowe wspomagające powrót pacjenta do zdrowia up. preparat odżywczy Nutridrink. PARA OOROOROWOAOWEW ( E RT ul. Szpitalna 1, 63-200 Jarocin +. tel. +48 62 33 22 350 fax: +48 62 33 22 359 sekretariat ©szpitaljarocin.pl www.szpitaljarocin.pl WARSZ ACCOTREOO ORAWA AOL ZZA WENREOWEEAAWOORE ROZ ZOO AOC „Szpital Powiatowy w Jarocinie” Sp. z 0.0. Z poważaniem Prezes ŻZgrządu Fienryk Szyniczak EO SCOOOWECE NIP: 6172189328 REGON: 301415604 Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda. w Poznaniu IX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego KRS: 0000354792 Kapitał zakładowy: 42.152.000 PLN
załącznik_1.docx	Zakres obowiązków dietetyka w Szpitalu Powiatowym w Jarocinie Sp. z o.o. Koordynowanie współpracy między Szpitalem (odpowiedzialność za wyżywienie pacjentów), a firmą świadczącą usługę żywieniową oraz nadzorowanie realizacji warunków umowy, a w szczególności: Prowadzenie rejestru niezgodności zawierającego wszystkie zgłoszone z oddziałów niezgodności wraz z podjętym działaniem korygującym, niezgodność musi być zgłoszona firmie, która jest zobowiązana do jej usunięcia, Prowadzenie rejestru kontroli, który będzie zawierał bieżący zapis wszystkich czynności kontrolnych wykonywanych przez Przyjmującego zamówienie bez względu na to, czy w ich wyniku ujawniono niezgodność, czy też nie; jeśli w wyniku czynności kontrolnych ujawniono niezgodność, należy wypełnić kartę niezgodności i postępować jak w pkt 1., Weryfikacja jadłospisu dekadowego przed realizacją, dokonywanie oceny jakościowej jadłospisów oraz ocena zgodności z opisem zamówienia zgodnie z przyjętymi normami żywieniowymi i zaleceniami dla posiłków leczniczych , Ocena organoleptyczna próbek posiłków- dotyczy diety podstawowej i powinna obejmować smak, zapach, konsystencję, zgodność z przedstawionym jadłospisem, wykorzystanie produktów, Ocena stanu dostawy, która powinna obejmować stan sanitarny samochodu do transportu żywności i dopuszczenie przez stację sanitarno- epidemiologiczną, stan sanitarny termoportów i naczyń do przewozu posiłków, stan czystości kierowcy (odzież robocza), Rozliczanie ilościowo- wartościowe zamówienia- codziennie prowadzenie opisu stanów pacjentów i liczby posiłków wraz z rozpisaniem na poszczególne jadłospisy i oddziały oraz przyjmowanie zgłoszeń korygujących stan pacjentów ze wszystkich oddziałów ( przyjęcia, wypisy, zmiany diet ). Na tej podstawie sporządzanie sprawozdania miesięcznego, Weryfikacja merytorycznej zgodności faktury wystawionej przez Wykonawcę usługi żywieniowej z faktyczną realizacją liczby posiłków, Kontrola temperatury potraw odbywająca się u Zamawiającego, Przeprowadzanie ankiety satysfakcji pacjenta dotyczącej jakości żywienia, Prowadzenie dokumentacji niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania żywienia. Sporządzanie zamówienia na pożywienie dla chorych z danego oddziału zgodnie ze stanem chorych i czuwania nad zmianami w jadłospisie zgodnie z zaleceniami w celu dostarczenia choremu wszystkich składników odżywczych oraz należnej ilości energii. Identyfikacja pacjentów niedożywionych lub zagrożonych niedożywieniem oraz pacjentów otyłych lub zagrożonych otyłością. Planowanie diet specjalnych dla pacjentów. Opracowanie diet leczniczych dla pacjentów Szpitala. Nadzór nad stanem higieniczno –sanitarnym kuchni oddziałowych oraz naczyń do transportu potraw. Współpraca z innymi członkami zespołu terapeutycznego udzielającymi świadczeń zdrowotnych na rzecz pacjentów. Edukacja pacjentów, a mianowicie przekonywanie ich do nowo zalecanego modelu żywienia oraz do przedstawiania możliwości jego realizacji, jak również poradnictwo żywieniowe i dietetyczne dla pacjentów. Przeprowadzanie indywidualnych lub zbiorowych konsultacji dietetycznych z pacjentami przebywającymi na oddziale lub z pacjentami wychodzącymi do domu (przeprowadzanie wywiadu żywieniowego, przekazanie w formie ustnej oraz pisemnej zaleceń żywieniowych w danej jednostce chorobowej). Uczestnictwo w pracach zespołów powołanych na potrzeby Szpitala jak również czynne uczestnictwo w szkoleniach wewnętrznych Szpitala, zarówno jako szkolący, jak i szkolony
załącznik_2.doc	|Opracował: |Sprawdził: |Zatwierdził do | |Dietetyk szpitalny |Kierownik Medyczny |stosowania: | |mgr Monika Michalak |Dr n med. Włodzimierz |Prezes Zarządu | | |Budzyński |Leszek Mazurek | |Nazwisko i imię | | | |Data Podpis |Nazwisko i imię |Nazwisko i imię | | |Data Podpis |Data Podpis | Spis treści 1. Cel procedury 2. Zakres obowiązywania 3. Zasady postępowania 4. Załączniki 1. Cel procedury: - uświadomienie pacjenta o zasadach leczenia żywieniowego w okresie poszpitalnym 2. Zakres obowiązywania: - dietetyk - lekarz prowadzący - pielęgniarka oddziałowa 3. Zasady postępowania: a) Lekarz prowadzący jest zobowiązany do zamieszczenia na karcie informacyjnej, w zaleceniach lekarskich, ogólnej informacji dotyczącej rodzaju zalecanej diety dla pacjenta b) Dietetyk odpowiada za przeprowadzanie konsultacji żywieniowych z pacjentami na oddziałach szpitalnych: • Postępowanie: - zebranie informacji od Pielęgniarki Oddziałowej na temat pacjentów, z którymi istnieje możliwość przeprowadzenia konsultacji dietetycznej - wywiad żywieniowy z pacjentem [ załącznik 1.] - przekazanie ustne oraz pisemne zaleceń żywieniowych w danym schorzeniu - zebranie podpisu pacjenta na wywiadzie żywieniowym oraz karcie konsultacji dietetycznej w celu potwierdzenia konsultacji [ załącznik 2.] - przekazanie karty konsultacji dietetycznej Pielęgniarce Oddziałowej - zamieszczenie informacji o przebytej konsultacji w systemie elektronicznym [ załącznik 3.] c) W razie nieobecności dietetyka / niemożliwości przeprowadzenia konsultacji z pacjentami: - Pielęgniarka Oddziałowa przekazuje pacjentowi wydrukowaną z systemu komputera dietę odpowiednią dla danego schorzenia - O przekazanej pacjentowi diecie informuje dietetyka, po czym informacja zostaje odnotowana przez dietetyka w systemie elektronicznym [załącznik 4.] - Diety szpitalne w systemie komputera, na oddziałach szpitalnych zostały udostępnione Pielęgniarkom Oddziałowym przez dietetyka *Procedura- Przygotowanie, podawanie i wskazanie lecznicze poszczególnych diet w Szpitalu Powiatowym w Jarocinie. 4. Załączniki: [załącznik 1.] Wywiad żywieniowy podczas konsultacji dietetycznej Imię i nazwisko pacjenta- Oddział- Rozpoznanie kliniczne- Rodzaj zalecanej diety- 1. Data wypełniania formularza - 2. Płeć A. kobieta B. mężczyzna 3. Wiek - 4. Wzrost - Aktualna masa ciała - BMI- 5. Czy Pan(i) obecnie cierpi na którekolwiek z wymienionych poniżej schorzeń (schorzenie stwierdzone klinicznie w gabinecie lekarskim): A. Cukrzyca lub wysoki cukier we krwi B. Miażdżyca lub wysoki poziom cholesterolu we krwi C. Nadciśnienie lub zbyt niskie ciśnienie D. Choroby serca E. Choroby nerek F. Choroby przewodu pokarmowego ( wątroby, trzustki) G. Nowotwory H. Alergie ( w tym pokarmowe – jeśli tak to na jakie produkty i/lub substancje) H. Inne 6. Jak długo Pan(i) cierpi na wyżej wymienione schorzenie/a? A. B. nie dotyczy 7. Czy Pan(i) cierpi na zaparcia/ biegunki ?Jeśli tak to jak długo? 8. Czy spożywa Pan(i) alkohol? Jak często? A. tak B. nie 9. Czy obecnie pali Pan(i) regularnie papierosy ? A. tak B. nie 10. Proszę podać liczbę posiłków, jaką jada Pan(i) najczęściej w ciągu dnia: A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 5 F. 6 i więcej Czy jada Pan(i) zazwyczaj: 11. I śniadania? A. tak B. nie C. bardzo różnie 12. II śniadania? A. tak B. nie C. bardzo różnie 13. obiady? A. tak B. nie C. bardzo różnie 14. podwieczorki? A. tak B. nie C. bardzo różnie 15. kolacje? A. tak B. nie C. bardzo różnie 16. posiłki pokolacyjne? A. tak B. nie C. bardzo różnie 17. Jak długie są przerwy miedzy zwykle jadanymi posiłkami? A. mniej niż 2 godziny B. od 2 do 3 godzin C. od 3 do 4 godzin D. od 4 do 5 godzin E. 5 godzin i więcej 18. Jakie napoje Pan(i) pije? A. woda B. soki i nektary C. napoje gazowane typu cola D. kawa E. herbata F. inne 19. Czy jada Pan(i) produkty typu Fast-food? A. codziennie B. często C. od czasu do czasu D. nigdy 20. Ile godzin przed snem je Pan(i) zazwyczaj ostatni posiłek w ciągu dnia? A. 2 godziny i więcej B. od 1 do 2 godzin C. mniej niż jedna godzina D. nie umiem określić - bardzo różnie 21. Czy je Pan(i) owoce i warzywa? A. tak B. nie 22. Czy je Pan(i) słodycze? A. tak B. nie 23. Czy uważa Pan(i) swoje obecne żywnie za zdrowe? A. tak B. nie 24. Jak ocenia Pan(i) poziom swojej aktywności fizycznej: A. mała B. średnia C. duża Ocena żywienia w Szpitalu Powiatowym w Jarocinie 25. Jak ocenia Pan(i) jakość posiłków: A. zadowalająca B. bardzo dobra C. dobra D. zła E. inne uwagi 26. Wg Pana(i) ilość posiłków jest: A. wystarczająca B. niewystarczająca 27.Wg Pana(i) sposób podania posiłków jest: A. estetyczny B. nieestetyczny Inne uwagi pacjenta: Podpis pacjenta: Podpis dietetyka: ..................................... ............................................. [załącznik 2.] Karta konsultacji dietetycznej KONSULTACJA DIETETYCZNA W dniu .............................. z pacjentem....................................( Imię i nazwisko pacjenta ) na oddziale ................................ została przeprowadzona indywidualna konsultacja dietetyczna. Podczas konsultacji przeprowadzono wywiad żywieniowy z pacjentem oraz przekazano w formie ustnej i pisemnej zalecenia żywieniowe dotyczące danego schorzenia. Podpis pacjenta: Podpis przeprowadzającego konsultacje: ............................. ................................................................... [załącznik 3.] KONSULTACJE DIETETYCZNE W ROKU ............... |Lp.|Imię i |Rodzaj |Rodzaj zalecanej |Oddział |Data | | |nazwisko |schorzenia/ |diety | |konsultac| | |pacjenta |schorzeń | | |ji | |1. | | | | | | |2. | | | | | | |3. | | | | | | |4. | | | | | | |5. | | | | | | |6. | | | | | | |7. | | | | | | [załącznik 4.] KARTA DIETETYCZNA- WYKAZ DIET WYDANYCH PACJENTOM W LECZENIU POSZPITALNYM W ROKU ............ |Imię i |Rodzaj |Rodzaj |Oddział |Data | |nazwisko |schorzenia/ |zalecanej | | | |pacjenta |schorzeń |diety | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 5. Tabela zmian |Nr karty zmian |Symbol zmian |Podpis |Data | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 6. Rozdzielnik procedury |Rodzaj dokumentu |Komórka organizacyjna- osoba | | |otrzymująca dokument | |Oryginał |Pełnomocnik ds. Akredytacji | |Wersja papierowa | | |Kopia papierowa |Komórki działalności leczniczej-wg rozdzielnika | | |dostępnego u Pełnomocnika | 7. Oświadczenia pracowników ….......................................................................... ..................................................................... (komórka organizacyjna szpitala - pieczątka) Oświadczam, że zapoznałam /em się z treścią dokumentu: …........................................................................... ........................................................................ ( nazwa dokumentu) i zobowiązuję się do jego przestrzegania i stosowania |L.p|Nazwisko i imię |Stanowisko |Data |Podpis | |1 | | | | | |2 | | | | | |3 | | | | | |4 | | | | | |5 | | | | | |6 | | | | | |7 | | | | | |8 | | | | | |9 | | | | | |10 | | | | | |11 | | | | | |12 | | | | | |13 | | | | | |14 | | | | | |15 | | | | | |16 | | | | | |17 | | | | | |18 | | | | |
załącznik_3.pdf	22.11.2011 ut 11. 12. JR 14. 0) PL | Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 304/43 ZAŁĄCZNIK II SUBSTANCJE LUB PRODUKTY POWODUJĄCE ALERGIE LUB REAKCJE NIETOLERANCJI . Zboża zawierające gluten, tj. pszenica, żyto, jęczmień. owies, orkisz, kamut lub ich odmiany hybrydowe, a także produkty pochodne, z wyjątkiem: a) syropów glukozowych na bazie pszenicy zawierających dekstrozę ('): b) maltodekstryn na bazie pszenicy (*); c) syropów głukozowych na bazie jęczmienia; d) zbóż wykorzystywanych do produkcji destylatów alkoholowych, w tym alkoholu etylowego pochodzenia roini- czego: . Skorupiaki i produkty pochodne: . Jaja i produkty pochodne: . Ryby i produkty pochodne, z wyjątkiem: a) żelatyny rybnej stosowanej jako nośnik preparatów zawierających witaminy lub karotenoidy: b) żelatyny rybnej lub karuku stosowanych jako środki klarujące do piwa i wina: . Orzeszki ziemne (arachidowe) i produkty pochodne; . Soja i produkty pochodne, z wyjątkiem: a) całkowicie rafinowanego oleju i tłuszczu sojowego (7); b) mieszaniny naturalnych tokoferoli (E306), naturalnego D-alfa-tokoferolu, naturalnego octanu D-alfa-tokoferolu, naturalnego bursztynianu D-alfa-tokoferolu pochodzenia sojowego; c) fitosteroli i estrów fitosteroli otrzymanych z olejów roślinnych pochodzenia sojowego; d) estru stanolu roślinnego produkowanego ze steroli olejów roślinnych pochodzenia sojowego: „ Mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozę), z wyjątkiem: a) serwatki wykorzystywanej do produkcji destyłatów alkoholowych, w tym alkoholu etylowego pochodzenia rolni- czego, b) laktitolu: . Orzechy, tj. migdały (Amygdalus communis L.), orzechy laskowe (Corylus avellana), orzechy włoskie (Juglans regia), orzechy nerkowca (Anacardium oceidentale), orzeszki pekan (Carya illinoinensis (Wangenh.) K. Koch). orzechy brazylij- skie (Bertholletia excelsa), pistacjejorzechy pistacjowe (Pistacia vera), orzechy makadamia lub orzechy Queensland (Macadamia temifolia), a także produkty pochodne z wyjątkiem orzechów wykorzystywanych do produkcji destylatów alkoholowych, w tym alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego; . Seler i produkty pochodne; . Gorczyca i produkty pochodne; Nasiona sezamu i produkty pochodne; Dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mgjlitr w przeliczeniu na całkowitą zawartość SO; dla produktów w postaci gotowej bezpośrednio do spożycia lub w postaci przygotowanej do spożycia zgodnie z instrukcjami wytwórców; Łubin i produkty pochodne; Mięczaki i produkty pochodne. Oraz produkty pochodne, o ile obróbka. jakiej je poddano, najprawdopodobniej nie wpływa na zwiększenie alergenności, ocenionej przez właściwy organ w odniesieniu do produktu. z którego powstały.
załącznik_4.pdf	Na podstawie art. 72 ust. 5 ustawy z dnia 25 sierp- nia 2006 r. o bezpieczeƒstwie ˝ywnoÊci i ˝ywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225) zarzàdza si´, co nast´puje: § 1. Rozporzàdzenie okreÊla sposób, miejsce, czas oraz warunki pobierania i przechowywania próbek ˝ywnoÊci przez zak∏ady ˝ywienia zbiorowego typu zamkni´tego, zwane dalej „zak∏adami”. § 2. Kierujàcy zak∏adem lub osoba przez niego upo- wa˝niona wyznacza osob´ odpowiedzialnà w zak∏adzie za pobieranie i przechowywanie próbek wszystkich po- traw wchodzàcych w sk∏ad ka˝dego posi∏ku. § 3. Próbki ka˝dej sk∏adowej cz´Êci potrawy z par- tii ˝ywnoÊci pobierane sà pod koniec okresu porcjo- wania w iloÊciach niezb´dnych do przeprowadzenia badaƒ laboratoryjnych, przy czym nie mniej ni˝ 150 g w przypadku zup, mi´sa, potraw mi´snych i ryb- nych, w´dlin i wyrobów w´dliniarskich (w jednym ka- wa∏ku), warzyw gotowanych, sosów, potraw màcz- nych oraz mlecznych, leguminy, wyrobów garma˝e- ryjnych, sa∏atek oraz lodów. § 4. 1. Próbk´ pobiera si´ czystymi, uprzednio wypa- rzonymi lub wygotowanymi przyrzàdami metalowymi i przechowuje w opakowaniach jednorazowych prze- znaczonych do tego celu lub w innych czystych, wypa- rzonych lub wygotowanych naczyniach szklanych, por- celanowych lub emaliowanych, albo w innych pojemni- kach jednorazowych, szczelnie zakr´canych, zamyka- nych lub przykrywanych, odpowiadajàcych wymaga- niom materia∏ów i wyrobów przeznaczonych do kontak- tu z ˝ywnoÊcià okreÊlonym w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeƒstwie ˝ywnoÊci i ˝ywienia oraz w przepisach odr´bnych Unii Europejskiej2). 2. Na opakowaniu, naczyniu lub pojemniku prze- znaczonym do przechowywania próbki umieszcza si´ w sposób trwa∏y napis okreÊlajàcy zawartoÊç, dat´ i godzin´ przygotowania potrawy oraz imi´, nazwi- sko i stanowisko s∏u˝bowe osoby, która pobra∏a próbk´. 3. Je˝eli do przygotowania potrawy u˝yty zosta∏ Êrodek spo˝ywczy z konserwy, napis na naczyniu mu- si zawieraç ponadto dat´ i godzin´ otwarcia konserwy oraz dane umieszczone na jej opakowaniu dotyczàce producenta, daty produkcji lub terminu przydatnoÊci do spo˝ycia. 4. Na opakowaniu, naczyniu lub pojemniku z prób- kà potrawy lub wyrobu garma˝eryjnego, o których mowa w § 3 oraz w art. 72 ust. 2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeƒstwie ˝ywnoÊci i ˝y- wienia, umieszcza si´ dat´ i godzin´ pobrania próbki lub dostarczenia danego wyrobu garma˝eryjnego do zak∏adu. § 5. 1. Zak∏ad przechowuje próbki, przez co naj- mniej 3 dni, liczàc od chwili, kiedy ca∏a partia zosta∏a spo˝yta lub przyj´ta do zak∏adu, w miejscu wydzielo- nym wy∏àcznie do tego celu oraz w warunkach zapew- niajàcych utrzymanie temperatury +4°C lub ni˝szej, w zale˝noÊci od przechowywanego produktu. 2. Miejsce przechowywania próbek musi byç tak zabezpieczone, aby dost´p do niego posiada∏ tylko kierujàcy zak∏adem lub osoba przez niego upowa˝nio- na. § 6. Traci moc rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie pobierania i prze- chowywania próbek ˝ywnoÊci przez zak∏ady ˝ywienia zbiorowego typu zamkni´tego (Dz. U. Nr 84, poz. 795). § 7. Rozporzàdzenie wchodzi w ˝ycie po up∏ywie 14 dni od dnia og∏oszenia. Minister Zdrowia: Z. Religa Dziennik Ustaw Nr 80 — 4959 — Poz. 545 545 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) z dnia 17 kwietnia 2007 r. w sprawie pobierania i przechowywania próbek ˝ywnoÊci przez zak∏ady ˝ywienia zbiorowego typu zamkni´tego ——————— 1) Minister Zdrowia kieruje dzia∏em administracji rzàdowej — zdrowie, na podstawie § 1 ust. 2 rozporzàdzenia Preze- sa Rady Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie szcze- gó∏owego zakresu dzia∏ania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 131, poz. 924). 2) Wymagania dla materia∏ów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z ˝ywnoÊcià okreÊlajà przepisy rozporzàdze- nia (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 paêdziernika 2004 r. w sprawie materia∏ów i wy- robów przeznaczonych do kontaktu z ˝ywnoÊcià oraz uchylajàcego dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG (Dz. Urz. UE L 338 z 13.11.2004, str. 4).
załącznik_5.pdf	©Kancelaria Sejmu s. 1/1 2010-03-03 USTAWA z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz niektórych innych ustaw1) Art. 1. W ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.2)) wprowadza się następujące zmiany: 1) odnośnik nr 2 do tytułu ustawy otrzymuje brzmienie: „2) Ustawa wykonuje w zakresie swojej regulacji następujące rozporządzenia Wspólnoty Europejskiej: 1) rozporządzenie Rady (EURATOM) nr 3954/87 z dnia 22 grudnia 1987 r. ustanawiające maksymalne dozwolone poziomy skażenia radioaktywnego środków spożywczych oraz pasz po wypadku jądrowym lub w każdym in- nym przypadku pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 371 z 30.12.1987, str. 11, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 333); 2) rozporządzenie Komisji (EURATOM) nr 944/89 z dnia 12 kwietnia 1989 r. ustanawiające maksymalne dozwolone poziomy skażenia radioaktywnego w środkach spożywczych o mniejszym znaczeniu w następstwie wypadku ją- drowego lub w każdym innym przypadku pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 101 z 13.04.1989, str. 17; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjal- ne, rozdz. 15, t. 1, str. 347); 3) rozporządzenie Rady (EWG) nr 315/93 z dnia 8 lutego 1993 r. ustanawiają- ce procedury Wspólnoty w odniesieniu do substancji skażających w żywno- ści (Dz. Urz. WE L 37 z 13.02.1993, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Pol- skie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 2, str. 204); 4) rozporządzenie (WE) nr 2232/96 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 października 1996 r. ustanawiające wspólnotową procedurę dla substan- cji aromatycznych używanych lub przeznaczonych do użycia w lub na środ- kach spożywczych (Dz. Urz. WE L 299 z 23.11.1996, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 18, str. 42); 5) rozporządzenie (WE) nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 1997 r. dotyczące nowej żywności i nowych składników żywności (Dz. Urz. WE L 43 z 14.02.1997, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 18, str. 244); 1) Niniejszą ustawą zmienia się: ustawę z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń oraz ustawę z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 214, poz. 1346, Nr 223, poz. 1463 i Nr 234, poz. 1570 oraz z 2009 r. Nr 98, poz. 817. Opracowano na pod- stawie Dz. U. z 2010 r. Nr 21, poz. 105 ©Kancelaria Sejmu s. 2/2 2010-03-03 6) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1565/2000 z dnia 18 lipca 2000 r. ustana- wiające środki konieczne do przyjęcia programu oceny w zastosowaniu roz- porządzenia (WE) nr 2232/96 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. WE L 180 z 19.07.2000, str. 8; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 25, str. 415); 7) rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żyw- nościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wyda- nie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463); 8) rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i pa- szy (Dz. Urz. UE L 268 z 18.10.2003, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Pol- skie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 32, str. 432); 9) rozporządzenie (WE) nr 1830/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. dotyczące możliwości śledzenia i etykietowania organi- zmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie i zmieniające dyrektywę 2001/18/WE (Dz. Urz. UE L 268 z 18.10.2003, str. 24, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 32, str. 455); 10) rozporządzenie (WE) nr 1946/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie transgranicznego przemieszczania organizmów genetycznie zmodyfikowanych (Dz. Urz. UE L 287 z 05.11.2003, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7, str. 650); 11) rozporządzenie (WE) nr 2065/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 listopada 2003 r. w sprawie środków aromatyzujących dymu wędzarni- czego używanych lub przeznaczonych do użycia w środkach spożywczych lub na ich powierzchni (Dz. Urz. UE L 309 z 26.11.2003, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 32, str. 661); 12) rozporządzenie Komisji (WE) nr 608/2004 z dnia 31 marca 2004 r. dotyczą- ce etykietowania żywności oraz składników żywności z dodatkiem fitosteroli, estrów fitosteroli i/lub estrów fitostanoli (Dz. Urz. UE L 97 z 01.04.2004, str. 44); 13) rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie spe- cjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319); 14) rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz re- gułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (Dz. Urz. UE L 165 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjal- ne, rozdz. 3, t. 45, str. 200); 15) rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych ©Kancelaria Sejmu s. 3/3 2010-03-03 do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG (Dz. Urz. UE L 338 z 13.11.2004, str. 4); 16) rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozo- stałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzę- cego oraz na ich powierzchni, zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG (Dz. Urz. UE L 70 z 16.03.2005, str. 1, z późn. zm.); 17) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1895/2005 z dnia 18 listopada 2005 r. w sprawie ograniczenia wykorzystania niektórych pochodnych epoksydowych w materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. Urz. UE L 302 z 19.11.2005, str. 28); 18) rozporządzenie Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 338 z 22.12.2005, str. 1, z późn. zm.); 19) rozporządzenie Komisji (WE) nr 2074/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r. usta- nawiające środki wykonawcze w odniesieniu do niektórych produktów ob- jętych rozporządzeniem (WE) nr 853/2004 i do organizacji urzędowych kontroli na mocy rozporządzeń (WE) nr 854/2004 oraz (WE) nr 882/2004, ustanawiające odstępstwa od rozporządzenia (WE) nr 852/2004 i zmieniają- ce rozporządzenia (WE) nr 853/2004 oraz (WE) nr 854/2004 (Dz. Urz. UE L 338 z 22.12.2005, str. 27); 20) rozporządzenie Komisji (WE) nr 401/2006 z dnia 23 lutego 2006 r. ustana- wiające metody pobierania próbek i analizy do celów urzędowej kontroli poziomów mikotoksyn w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 70 z 09.03.2006, str. 12); 21) rozporządzenie Rady (WE) nr 509/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie produktów rolnych i środków spożywczych będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami (Dz. Urz. UE L 93 z 31.03.2006, str. 1); 22) rozporządzenie Rady (WE) nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 93 z 31.03.2006, str. 12, z późn. zm.); 23) rozporządzenie Komisji (WE) nr 627/2006 z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 2065/2003 Parlamentu Euro- pejskiego i Rady w odniesieniu do kryteriów jakościowych dla uznanych metod analitycznych w zakresie pobierania próbek, identyfikacji i charakte- rystyki początkowych produktów wędzarniczych (Dz. Urz. UE L 109 z 22.04.2006, str. 3); 24) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. usta- lające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środ- kach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006, str. 5, z późn. zm.); 25) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1882/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. usta- nawiające metody pobierania próbek i analizy do celów urzędowej kontroli poziomu azotanów w niektórych środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006, str. 25); 26) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1883/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. usta- nawiające metody pobierania próbek i metody analizy do celów urzędowej ©Kancelaria Sejmu s. 4/4 2010-03-03 kontroli dioksyn i dioksynopodobnych polichlorowanych bifenyli (PCB) w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006, str. 32); 27) rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych do- tyczących żywności (Dz. Urz. UE L 404 z 30.12.2006, str. 9, z późn. zm.); 28) rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji (Dz. Urz. UE L 404 z 30.12.2006, str. 26, z późn. zm.); 29) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1981/2006 z dnia 22 grudnia 2006 r. usta- lające szczegółowe zasady wykonania przepisów art. 32 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wspólnotowego laboratorium referencyjnego dla organizmów zmodyfiko- wanych genetycznie (Dz. Urz. UE L 368 z 23.12.2006, str. 99); 30) rozporządzenie Komisji (WE) nr 2023/2006 z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie dobrej praktyki produkcyjnej w odniesieniu do materiałów i wyro- bów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. Urz. UE L 384 z 29.12.2006, str. 75, z późn. zm.); 31) rozporządzenie Komisji (WE) nr 333/2007 z dnia 28 marca 2007 r. ustana- wiające metody pobierania próbek i metody analiz do celów urzędowej kon- troli poziomów ołowiu, kadmu, rtęci, cyny nieorganicznej, 3– MCPD i ben- zo[a]pirenu w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 88 z 29.03.2007, str. 29); 32) rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w spra- wie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchy- lające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. UE L 189 z 20.07.2007, str. 1, z późn. zm.); 33) rozporządzenie Komisji (WE) nr 884/2007 z dnia 26 lipca 2007 r. w sprawie środków nadzwyczajnych zawieszających stosowanie E 128 czerwień 2G jako barwnika żywności (Dz. Urz. UE L 195 z 27.07.2007, str. 8); 34) rozporządzenie Komisji (WE) nr 282/2008 z dnia 27 marca 2008 r. w spra- wie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych pochodzących z recyklin- gu przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz zmieniające rozporządze- nie (WE) nr 2023/2006 (Dz. Urz. UE L 86 z 28.03.2008, str. 9); 35) rozporządzenie Komisji (WE) nr 353/2008 z dnia 18 kwietnia 2008 r. usta- nawiające przepisy wykonawcze w odniesieniu do wniosków o wydanie ze- zwolenia na stosowanie oświadczeń zdrowotnych zgodnie z art. 15 rozpo- rządzenia (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 109 z 19.04.2008, str. 11); 36) rozporządzenie Rady (WE) nr 733/2008 z dnia 15 lipca 2008 r. w sprawie warunków regulujących przywóz produktów rolnych pochodzących z kra- jów trzecich w następstwie wypadku w elektrowni jądrowej w Czarnobylu (Dz. Urz. UE L 201 z 30.06.2008, str. 1); 37) rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. usta- nawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekolo- ©Kancelaria Sejmu s. 5/5 2010-03-03 gicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli (Dz. Urz. UE L 250 z 18.09.2008, str. 1); 38) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1235/2008 z dnia 8 grudnia 2008 r. usta- nawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w odniesieniu do ustaleń dotyczących przywozu produktów eko- logicznych z krajów trzecich (Dz. Urz. UE L 334 z 12.12.2008, str. 25); 39) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1243/2008 z dnia 12 grudnia 2008 r. zmie- niające załączniki III i VI do dyrektywy 2006/141/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących składu niektórych preparatów do początkowego żywienia niemowląt (Dz. Urz. UE L 335 z 13.12.2008, str. 25); 40) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1331/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. ustanawiające jednolitą procedurę wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących (Dz. Urz. UE L 354 z 31.12.2008, str. 1); 41) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1332/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie enzymów spożywczych, zmieniające dyrek- tywę Rady 83/417/EWG, rozporządzenie Rady (WE) nr 1493/1999, dyrek- tywę 2000/13/WE, dyrektywę Rady 2001/112/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 258/97 (Dz. Urz. UE L 354 z 31.12.2008, str. 7); 42) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności (Dz. Urz. UE L 354 z 31.12.2008, str. 16); 43) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1334/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie środków aromatyzujących i niektórych skład- ników żywności o właściwościach aromatyzujących do użycia w oraz na środkach spożywczych oraz zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1601/91, rozporządzenia (WE) nr 2232/96 oraz (WE) nr 110/2008 oraz dy- rektywę 2000/13/WE (Dz. Urz. UE L 354 z 31.12.2008, str. 34); 44) rozporządzenie Komisji (WE) nr 41/2009 z dnia 20 stycznia 2009 r. doty- czące składu i etykietowania środków spożywczych odpowiednich dla osób nietolerujących glutenu (Dz. Urz. UE L 16 z 21.01.2009, str. 3); 45) rozporządzenie Komisji (WE) nr 124/2009 z dnia 10 lutego 2009 r. ustalają- ce maksymalne zawartości w żywności kokcydiostatyków i histomonostaty- ków pochodzących z nieuniknionego zanieczyszczenia krzyżowego tymi substancjami pasz, dla których nie są one przeznaczone (Dz. Urz. UE L 40 z 11.02.2009, str. 7); 46) rozporządzenie Komisji (WE) nr 450/2009 z dnia 29 maja 2009 r. w sprawie aktywnych i inteligentnych materiałów i wyrobów przeznaczonych do kon- taktu z żywnością (Dz. Urz. UE L 135 z 30.05.2009, str. 3); 47) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 470/2009 z dnia 6 maja 2009 r. ustanawiające wspólnotowe procedury określania maksy- malnych limitów pozostałości substancji farmakologicznie czynnych w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego oraz uchylające rozporzą- dzenie Rady (EWG) nr 2377/90 oraz zmieniające dyrektywę 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie (WE) nr 726/2004 Par- lamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 152 z 16.06.2009, str. 11); ©Kancelaria Sejmu s. 6/6 2010-03-03 48) rozporządzenie Komisji (WE) nr 669/2009 z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwiększonego poziomu kontroli urzędowych przywozu niektórych rodzajów pasz i żywności niepochodzących od zwierząt i zmie- niające decyzję 2006/504/WE (Dz. Urz. UE L 194 z 25.07.2009, str. 11); 49) rozporządzenie Komisji (WE) nr 901/2009 z dnia 28 września 2009 r. doty- czące wieloletniego skoordynowanego wspólnotowego programu kontroli na lata 2010, 2011 i 2012, mającego na celu zapewnienie zgodności z naj- wyższymi dopuszczalnymi poziomami pozostałości pestycydów w żywno- ści pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na jej powierzchni, oraz oce- nę narażenia na nie konsumenta (Dz. Urz. UE L 256 z 29.9.2009, str. 14); 50) rozporządzenie Komisji (WE) nr 953/2009 z dnia 13 października 2009 r. w sprawie substancji, które mogą być dodawane w szczególnych celach od- żywczych do środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywienio- wego (Dz. Urz. UE L 269 z 14.10.2009, str. 9); 51) rozporządzenie Komisji (WE) nr 975/2009 z dnia 19 października 2009 r. zmieniające dyrektywę 2002/72/WE w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczy- mi (Dz. Urz. UE L 274 z 20.10.2009, str. 3); 52) rozporządzenie Komisji (WE) nr 983/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie udzielania i odmowy udzielenia zezwoleń na oświadczenia zdro- wotne dotyczące żywności i odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz do rozwoju i zdrowia dzieci (Dz. Urz. UE L 277 z 22.10.2009, str. 3); 53) rozporządzenie Komisji (WE) nr 984/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie odmowy udzielenia zezwoleń na niektóre oświadczenia zdrowotne dotyczące żywności inne niż dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci (Dz. Urz. UE L 277 z 22.10.2009, str. 13). Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji transpozycji następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich: 1) dyrektywy Rady 78/142/EWG z dnia 30 stycznia 1978 r. w sprawie zbliże- nia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do materiałów i wyrobów zawierających monomer chlorku winylu przeznaczonych do kon- taktu ze środkami spożywczymi (Dz. Urz. WE L 44 z 15.02.1978, str. 15; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 5, str. 6); 2) dyrektywy Komisji 80/766/EWG z dnia 8 lipca 1980 r. ustanawiającej wspólnotową metodę analizy do celów urzędowej kontroli poziomu mono- meru chlorku winylu w materiałach i wyrobach, które przeznaczone są do kontaktu ze środkami spożywczymi (Dz. Urz. WE L 213 z 16.08.1980, str. 42; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 6, str. 45); 3) dyrektywy Komisji 81/432/EWG z dnia 29 kwietnia 1981 r. ustanawiającej wspólnotową metodę analizy do celów urzędowej kontroli chlorku winylu uwalnianego z materiałów i wyrobów do środków spożywczych (Dz. Urz. WE L 167 z 24.06.1981, str. 6; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 6, str. 154); 4) pierwszej dyrektywy Komisji 81/712/EWG z dnia 28 lipca 1981 r. ustana- wiającej wspólnotowe metody analiz w celu kontroli spełniania kryteriów czystości przez niektóre dodatki stosowane w środkach spożywczych (Dz. ©Kancelaria Sejmu s. 7/7 2010-03-03 Urz. WE L 257 z 10.09.1981, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 6, str. 176); 5) dyrektywy Rady 82/711/EWG z dnia 18 października 1982 r. ustanawiającej podstawowe zasady, niezbędne w badaniach migracji składników materia- łów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu ze środ- kami spożywczymi (Dz. Urz. WE L 297 z 23.10.1982, str. 26, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 6, str. 358); 6) dyrektywy Rady 84/500/EWG z dnia 15 października 1984 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących wyrobów ce- ramicznych przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi (Dz. Urz. WE L 277 z 20.10.1984, str. 12, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wy- danie specjalne, rozdz. 13, t. 7, str. 196); 7) dyrektywy Rady 85/572/EWG z dnia 19 grudnia 1985 r. ustanawiającej wy- kaz płynów modelowych do zastosowania w badaniach migracji składników materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi (Dz. Urz. WE L 372 z 31.12.1985, str. 14; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 8, str. 75); 8) dyrektywy Komisji 87/250/EWG z dnia 15 kwietnia 1987 r. w sprawie oznaczania zawartości alkoholu na etykietach napojów alkoholowych prze- znaczonych do sprzedaży konsumentowi końcowemu (Dz. Urz. WE L 113 z 30.04.1987, str. 57; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 8, str. 275); 9) dyrektywy Rady 88/388/EWG z dnia 22 czerwca 1988 r. w sprawie zbliże- nia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do środków aromatyzujących przeznaczonych do użytku w środkach spożywczych i ma- teriałów źródłowych służących do ich produkcji (Dz. Urz. WE L 184 z 15.07.1988, str. 61, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 9, str. 233); 10) dyrektywy Rady 89/107/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących dodatków do środków spożywczych dopuszczonych do użycia w środkach spożywczych przezna- czonych do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 40 z 11.02.1989, str. 27, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 9, str. 311); 11) dyrektywy Rady 89/108/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do głęboko mrożo- nych środków spożywczych przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 40 z 11.02.1989, str. 34; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 9, str. 318); 12) dyrektywy Rady 89/369/EWG z dnia 14 czerwca 1989 r. w sprawie wska- zówek lub oznakowań identyfikacyjnych partii towaru, do której należy da- ny środek spożywczy (Dz. Urz. WE L 186 z 30.06.1989, str. 21, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 10, str. 3); 13) dyrektywy Rady 90/496/EWG z dnia 24 września 1990 r. w sprawie ozna- czania wartości odżywczej środków spożywczych (Dz. Urz. WE L 276 z 06.10.1990, str. 40, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 10, str. 191); ©Kancelaria Sejmu s. 8/8 2010-03-03 14) dyrektywy Komisji 92/2/EWG z dnia 13 stycznia 1992 r. ustanawiającej procedurę pobierania próbek oraz wspólnotową metodę analizy do celów urzędowej kontroli temperatur głęboko mrożonych środków spożywczych przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 34 z 11.02.1992, str. 30; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 11, str. 75); 15) dyrektywy Rady 92/52/EWG z dnia 18 czerwca 1992 r. w sprawie prepara- tów dla niemowląt i receptur przeznaczonych na wywóz do państw trzecich (Dz. Urz. WE L 179 z 01.07.1992, str. 129; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 11, str. 198); 16) dyrektywy Rady 93/5/EWG z dnia 25 lutego 1993 r. w sprawie pomocy Komisji i współpracy Państw Członkowskich w naukowym badaniu zagad- nień dotyczących żywności (Dz. Urz. WE L 52 z 04.03.1993, str. 18; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 2, str. 208); 17) dyrektywy Komisji 93/11/EWG z dnia 15 marca 1993 r. dotyczącej uwal- niania N– nitrozoamin i substancji zdolnych do tworzenia N– nitrozoamin ze smoczków do karmienia niemowląt i smoczków do uspokajania wykona- nych z kauczuku naturalnego lub elastomerów syntetycznych (Dz. Urz. WE L 93 z 17.04.1993, str. 37; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 12, str. 35); 18) dyrektywy 94/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 czerwca 1994 r. w sprawie substancji słodzących używanych w środkach spożyw- czych (Dz. Urz. WE L 237 z 10.09.1994, str. 3, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 13, str. 288); 19) dyrektywy 94/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 czerwca 1994 r. w sprawie barwników używanych w środkach spożywczych (Dz. Urz. WE L 237 z 10.09.1994, str. 13; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjal- ne, rozdz. 13, t. 13, str. 298); 20) dyrektywy Komisji 94/54/WE z dnia 18 listopada 1994 r. dotyczącej obo- wiązkowego umieszczania na etykietach niektórych środków spożywczych danych szczegółowych innych niż wymienione w dyrektywie Rady 79/112/EWG (Dz. Urz. WE L 300 z 23.11.1994, str. 14, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 2, str. 404); 21) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 95/2/WE z dnia 20 lutego 1995 r. w sprawie dodatków do żywności innych niż barwniki i substancje sło- dzące (Dz. Urz. WE L 61 z 18.03.1995, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 15, str. 50); 22) dyrektywy Komisji 96/3/WE z dnia 26 stycznia 1996 r. przyznającej odstęp- stwo od niektórych przepisów dyrektywy Rady 93/43/EWG w sprawie hi- gieny środków spożywczych w odniesieniu do transportu morskiego płyn- nych olejów i tłuszczów luzem (Dz. Urz. WE L 21 z 27.01.1996, str. 42; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 15, str. 432); 23) dyrektywy Komisji 96/8/WE z dnia 26 lutego 1996 r. w sprawie żywności przeznaczonej do użycia w dietach o obniżonej energetyczności (Dz. Urz. WE L 55 z 06.03.1996, str. 22; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 15, str. 454); 24) dyrektywy Komisji 98/28/WE z dnia 29 kwietnia 1998 r. przyznającej od- stępstwo od niektórych przepisów dyrektywy 93/43/EWG w sprawie higie- ©Kancelaria Sejmu s. 9/9 2010-03-03 ny środków spożywczych w odniesieniu do transportu morskiego cukru nie- rafinowanego luzem (Dz. Urz. WE L 140 z 12.05.1998, str. 10; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 20, str. 281); 25) dyrektywy 1999/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lutego 1999 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczą- cych środków spożywczych oraz składników środków spożywczych podda- nych działaniu promieniowania jonizującego (Dz. Urz. WE L 66 z 13.03.1999, str. 16; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 23, str. 236); 26) dyrektywy 1999/3/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lutego 1999 r. w sprawie ustanowienia wspólnotowego wykazu środków spożyw- czych oraz składników środków spożywczych poddanych działaniu promie- niowania jonizującego (Dz. Urz. WE L 66 z 13.03.1999, str. 24; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 23, str. 244); 27) dyrektywy Komisji 1999/21/WE z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie diete- tycznych środków spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego (Dz. Urz. WE L 91 z 07.04.1999, str. 29; Dz. Urz. UE Polskie wydanie spe- cjalne, rozdz. 13, t. 23, str. 273); 28) dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich w zakre- sie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych (Dz. Urz. WE L 109 z 06.05.2000, str. 29, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 5, str. 75); 29) dyrektywy Komisji 2001/15/WE z dnia 15 lutego 2001 r. w sprawie substan- cji, które mogą być dodawane w szczególnych celach odżywczych do żyw- ności specjalnego przeznaczenia żywieniowego (Dz. Urz. WE L 52 z 22.02.2001, str. 19, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 26, str. 188); 30) dyrektywy 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odno- szących się do suplementów żywnościowych (Dz. Urz. WE L 183 z 12.07.2002, str. 51, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 29, str. 490); 31) dyrektywy Komisji 2002/63/WE z dnia 11 lipca 2002 r. ustanawiającej wspólnotowe metody pobierania próbek do celów urzędowej kontroli pozo- stałości pestycydów w produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni oraz uchylającej dyrektywę 79/700/EWG (Dz. Urz. WE L 187 z 16.07.2002, str. 30; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 36, str. 228); 32) dyrektywy Komisji 2002/67/WE z dnia 18 lipca 2002 r. w sprawie etykieto- wania środków spożywczych zawierających chininę oraz środków spożyw- czych zawierających kofeinę (Dz. Urz. WE L 191 z 19.07.2002, str. 20; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7, str. 116); 33) dyrektywy Komisji 2002/72/WE z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie mate- riałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi (Dz. Urz. WE L 220 z 15.08.2002, str. 18, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 29, str. 535); ©Kancelaria Sejmu s. 10/10 2010-03-03 34) dyrektywy Komisji 2003/40/WE z dnia 16 maja 2003 r. ustanawiającej wy- kaz, stężenia graniczne i wymogi w zakresie etykietowania dla składników naturalnych wód mineralnych oraz warunki zastosowania powietrza wzbo- gaconego w ozon do oczyszczania naturalnych wód mineralnych i wód źró- dlanych (Dz. Urz. UE L 126 z 22.05.2003, str. 34; Dz. Urz. UE Polskie wy- danie specjalne, rozdz. 13, t. 31, str. 193); 35) dyrektywy Komisji 2006/125/WE z dnia 5 grudnia 2006 r. w sprawie prze- tworzonej żywności na bazie zbóż oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci (Dz. Urz. UE L 339 z 06.12.2006, str. 16); 36) dyrektywy Komisji 2006/141/WE z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie pre- paratów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia niemowląt oraz zmieniającej dyrektywę 1999/21/WE (Dz. Urz. UE L 401 z 30.12.2006, str. 1); 37) dyrektywy Komisji 2007/42/WE z dnia 29 czerwca 2007 r. w sprawie mate- riałów i wyrobów wykonanych z folii z regenerowanej celulozy przezna- czonych do kontaktu ze środkami spożywczymi (Dz. Urz. UE L 172 z 30.06.2007, str. 71); 38) dyrektywy Komisji 2008/60/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiającej szczególne kryteria czystości dotyczące substancji słodzących stosowanych w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 158 z 18.06.2008, str. 17); 39) dyrektywy Komisji 2008/84/WE z dnia 27 sierpnia 2008 r. ustanawiającej szczególne kryteria czystości dla dodatków do środków spożywczych in- nych niż barwniki i substancje słodzące (Dz. Urz. UE L 253 z 20.09.2008, str. 1, z późn. zm.); 40) dyrektywy Komisji 2008/128/WE z dnia 22 grudnia 2008 r. ustanawiającej szczególne kryteria czystości dotyczące barwników stosowanych w środ- kach spożywczych (Dz. Urz. UE L 6 z 10.01.2009, str. 20); 41) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/32/WE z dnia 23 kwiet- nia 2009 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych państw członkow- skich dotyczących rozpuszczalników do ekstrakcji stosowanych w produk- cji środków spożywczych i składników żywności (Dz. Urz. UE L 141 z 06.06.2009, str. 3); 42) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywie- niowego (Dz. Urz. UE L 124 z 20.05.2009, str. 21); 43) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/54/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych (Dz. Urz. UE L 164 z 26.06.2009, str. 45).”; 2) w art. 1 w ust. 2 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) wymagania zdrowotne żywności – w zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniach Unii Europejskiej;”; 3) w art. 3 w ust. 3: a) pkt 2 otrzymuje brzmienie: „2) aromat (środek aromatyzujący) – środek aromatyzujący w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1334/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie środków aro- ©Kancelaria Sejmu s. 11/11 2010-03-03 matyzujących i niektórych składników żywności o właściwościach a- romatyzujących do użycia w oraz na środkach spożywczych oraz zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 1601/91, rozporządzenia (WE) nr 2232/96 oraz (WE) nr 110/2008 oraz dyrektywę 2000/13/WE (Dz. Urz. UE L 354 z 31.12.2008, str. 34), zwanego dalej „rozporzą- dzeniem nr 1334/2008”;”, b) uchyla się pkt 3 i 4, c) pkt 9 otrzymuje brzmienie: „9) dobra praktyka produkcyjna (Good Manufacturing Practice - GMP) – w odniesieniu do produkcji żywności: działania, które muszą być pod- jęte, i warunki, które muszą być spełniane, aby produkcja żywności od- bywała się w sposób zapewniający bezpieczeństwo żywności, zgodnie z jej przeznaczeniem, a w odniesieniu do produkcji materiałów i wyro- bów przeznaczonych do kontaktu z żywnością – dobra praktyka pro- dukcyjna w rozumieniu art. 3 lit. a rozporządzenia (WE) nr 2023/2006 z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie dobrej praktyki produkcyjnej w od- niesieniu do materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. Urz. UE L 384 z 29.12.2006, str. 75), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 2023/2006”;”, d) po pkt 10 dodaje się pkt 10a w brzmieniu: „10a) enzym spożywczy – enzym spożywczy w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1332/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie enzymów spożywczych, zmienia- jącego dyrektywę Rady 83/417/EWG, rozporządzenie Rady (WE) nr 1493/1999, dyrektywę 2000/13/WE, dyrektywę Rady 2001/112/WE o- raz rozporządzenie (WE) nr 258/97 (Dz. Urz. UE L 354 z 31.12.2008, str. 7), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1332/2008”;”, e) pkt 15 otrzymuje brzmienie: „15) naturalna woda mineralna – wodę podziemną wydobywaną jednym lub kilkoma otworami naturalnymi lub wierconymi, różniącą się od wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi pierwotną czystością pod względem chemicznym i mikrobiologicznym oraz charakterystycznym stabilnym składem mineralnym, a w określonych przypadkach także właściwościami mającymi znaczenie fizjologiczne, powodującymi ko- rzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi;”, f) uchyla się pkt 16, g) pkt 20 otrzymuje brzmienie: „20) otwór – miejsce czerpania (wydobywania) naturalnej wody mineralnej lub wody źródlanej z naturalnego źródła lub z odwiertu;”, h) po pkt 20 dodaje się pkt 20a w brzmieniu: „20a) oświadczenie zdrowotne – oświadczenie zdrowotne w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Euro- pejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń ży- wieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz. Urz. UE L 12 z 18.01.2007, str. 3), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1924/2006”;”, i) pkt 21 otrzymuje brzmienie: ©Kancelaria Sejmu s. 12/12 2010-03-03 „21) oświadczenie żywieniowe – oświadczenie żywieniowe w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia nr 1924/2006;”, j) po pkt 21 dodaje się pkt 21a w brzmieniu: „21a) podmiot działający na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością – podmiot działający na rynku w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. d rozporządzenia nr 1935/2004;”, k) po pkt 22 dodaje się pkt 22a w brzmieniu: „22a) podmiot zajmujący się recyklingiem – podmiot zajmujący się recy- klingiem materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. f rozporządzenia Komisji (WE) nr 282/2008 z dnia 27 marca 2008 r. w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 2023/2006 (Dz. Urz. UE L 86 z 28.03.2008, str. 9), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 282/2008”;”, l) uchyla się pkt 25, m) pkt 26 i 27 otrzymują brzmienie: „26) preparat do dalszego żywienia niemowląt – środek spożywczy spe- cjalnego przeznaczenia żywieniowego stanowiący podstawowy płynny składnik stopniowo różnicującej się diety, stosowany w żywieniu nie- mowląt od momentu wprowadzenia odpowiedniego żywienia uzupeł- niającego; 27) preparat do początkowego żywienia niemowląt – środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowany w żywieniu nie- mowląt przez pierwsze miesiące życia, pokrywający całkowite zapo- trzebowanie żywieniowe do czasu wprowadzenia odpowiedniego ży- wienia uzupełniającego;”, n) po pkt 29 dodaje się pkt 29a w brzmieniu: „29a) przetwórca – przetwórcę w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. e rozporzą- dzenia nr 282/2008;”, o) pkt 33 i 34 otrzymują brzmienie: „33) składnik odżywczy – składnik odżywczy w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia nr 1924/2006; 34) składnik żywności – każdą substancję występującą w żywności, w tym substancje dodatkowe i enzymy, użytą przy wytwarzaniu lub przygo- towywaniu środków spożywczych, obecną w gotowym produkcie, na- wet jeżeli jest ona w zmienionej formie;”, p) po pkt 34 dodaje się pkt 34a w brzmieniu: „34a) składnik żywności o właściwościach aromatyzujących – składnik żywności o właściwościach aromatyzujących w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. i rozporządzenia nr 1334/2008;”, r) uchyla się pkt 35, s) pkt 36 i 37 otrzymują brzmienie: ©Kancelaria Sejmu s. 13/13 2010-03-03 „36) substancja dodatkowa – dodatek do żywności w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności (Dz. Urz. UE L 354 z 31.12.2008, str. 16), zwanego dalej „rozporzą- dzeniem nr 1333/2008”; 37) substancja pomagająca w przetwarzaniu – substancję pomocniczą w przetwórstwie w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. b rozporządzenia nr 1333/2008;”, t) w pkt 44 w lit. b: – odnośniki nr 3–5 otrzymują brzmienie: „3) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 338 z 22.12.2005, str. 1, z późn. zm.); rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy nie- których zanieczyszczeń w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006, str. 5, z późn. zm.). 4) Rozporządzenie Rady (EURATOM) nr 3954/87 z dnia 22 grudnia 1987 r. ustanawiające maksymalne dozwolone poziomy skażenia radioaktywnego środków spożywczych oraz pasz po wypadku ją- drowym lub w każdym innym przypadku pogotowia radiologicz- nego (Dz. Urz. WE L 371 z 30.12.1987, str. 11, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 333); roz- porządzenie Komisji (EURATOM) nr 944/89 z dnia 12 kwietnia 1989 r. ustanawiające maksymalne dozwolone poziomy skażenia radioaktywnego w środkach spożywczych o mniejszym znaczeniu w następstwie wypadku jądrowego lub w każdym innym przy- padku pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 101 z 13.04.1989, str. 17; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 347); rozporządzenie Rady (WE) nr 733/2008 z dnia 15 lipca 2008 r. w sprawie warunków regulujących przy- wóz produktów rolnych pochodzących z krajów trzecich w na- stępstwie wypadku w elektrowni jądrowej w Czarnobylu (Dz. Urz. UE L 201 z 30.06.2008, str. 1). 5) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 470/2009 z dnia 6 maja 2009 r. ustanawiające wspólnotowe pro- cedury określania maksymalnych limitów pozostałości substancji farmakologicznie czynnych w środkach spożywczych pochodze- nia zwierzęcego oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 2377/90 oraz zmieniające dyrektywę 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie (WE) nr 726/2004 Parla- mentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 152 z 16.06.2009, str. 11).”, – w tiret czwartym na końcu dodaje się odnośnik nr 6 w brzmieniu: „6) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 124/2009 z dnia 10 lutego 2009 r. ustalające maksymalne zawartości w żywności kokcydio- statyków i histomonostatyków pochodzących z nieuniknionego zanieczyszczenia krzyżowego tymi substancjami pasz, dla któ- ©Kancelaria Sejmu s. 14/14 2010-03-03 rych nie są one przeznaczone (Dz. Urz. UE L 40 z 11.02.2009, str. 7).”, u) pkt 51 otrzymuje brzmienie: „51) woda stołowa – wodę powstałą przez dodanie: a) naturalnej wody mineralnej lub soli mineralnych zawierających co najmniej jeden składnik mający znaczenie fizjologiczne, taki jak: sód, magnez, wapń, chlorki, siarczany, wodorowęglany lub węglany do wody źródlanej albo b) wody źródlanej lub soli mineralnych, o których mowa w lit. a, do naturalnej wody mineralnej;”, v) po pkt 51 dodaje się pkt 51a w brzmieniu: „51a) woda źródlana – wodę podziemną wydobywaną jednym lub kilkoma otworami naturalnymi lub wierconymi, pierwotnie czystą pod wzglę- dem chemicznym i mikrobiologicznym, nieróżniącą się właściwościami i składem mineralnym od wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi określonej w przepisach ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858, z 2007 r. Nr 147, poz. 1033 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97);”, w) uchyla się pkt 53, x) po pkt 54 dodaje się pkt 54a w brzmieniu: „54a) zakład działający na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością – przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. c rozporządzenia nr 1935/2004;”; 4) po art. 3 dodaje się art. 3a w brzmieniu: „Art. 3a. 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o państwie członkowskim Unii Euro- pejskiej, należy przez to rozumieć również państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronę umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o państwie trzecim, należy przez to rozumieć państwo inne niż wymienione w ust. 1.”; 5) uchyla się art. 5; 6) art. 6 otrzymuje brzmienie: „Art. 6. 1. Środki spożywcze niespełniające wymagań określonych w przepi- sach niniejszego działu wdrażających dyrektywy Unii Europej- skiej i wymagań rozporządzeń Unii Europejskiej dotyczących bezpieczeństwa żywności nie mogą być wprowadzane do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Środki spożywcze niespełniające wymagań określonych w przepi- sach niniejszego działu niewdrażających dyrektyw Unii Europej- skiej nie mogą być wprowadzane do obrotu na terytorium Rze- czypospolitej Polskiej. ©Kancelaria Sejmu s. 15/15 2010-03-03 3. Dopuszcza się do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środki spożywcze niespełniające wymagań, o których mowa w ust. 2, jeżeli zostały: 1) wyprodukowane lub wprowadzone do obrotu w innym pań- stwie członkowskim Unii Europejskiej, zgodnie z prawem tego państwa, lub 2) wyprodukowane w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, albo wy- produkowane lub wprowadzone do obrotu w Republice Tur- cji, zgodnie z prawem tych państw, w zakresie, w jakim ko- rzystają ze swobody przepływu towarów na podstawie umów zawartych ze Wspólnotą Europejską – pod warunkiem, że nie stanowią zagrożenia dla zdrowia lub ży- cia człowieka. 4. W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że środek spożywczy, o którym mowa w ust. 3, może zagrażać zdrowiu lub życiu czło- wieka, właściwy organ urzędowej kontroli żywności żąda przed- stawienia przez podmiot działający na rynku spożywczym w wy- znaczonym terminie informacji potwierdzających spełnianie rów- noważnych wymagań zdrowotnych, w tym dokumentów wyda- nych przez właściwe władze państwa pochodzenia.”; 7) po art. 6 dodaje się art. 6a w brzmieniu: „Art. 6a. 1. Środki spożywcze niespełniające wymagań zdrowotnych określo- nych w przepisach niniejszego działu i w przepisach Unii Euro- pejskiej dotyczących bezpieczeństwa żywności nie mogą być sto- sowane do produkcji innych środków spożywczych. 2. Środki spożywcze zawierające zanieczyszczenia lub inne sub- stancje w ilościach szkodliwych dla zdrowia mogą być wykorzy- stane do produkcji środków spożywczych oraz wprowadzane do obrotu po obniżeniu tych zanieczyszczeń lub substancji do do- puszczalnych poziomów lub po ich usunięciu, pod warunkiem że: 1) uzyskanie dopuszczalnych poziomów nie będzie wynikiem mieszania tych środków spożywczych ze środkami spożyw- czymi spełniającymi wymagania zdrowotne oraz 2) właściwy organ urzędowej kontroli żywności stwierdzi, w drodze decyzji, ich przydatność do spożycia lub do produkcji innych środków spożywczych.”; 8) tytuł rozdziału 2 otrzymuje brzmienie: „Substancje dodatkowe i enzymy spożywcze”; 9) art. 9 otrzymuje brzmienie: „Art. 9. Wymagania dotyczące substancji dodatkowych do żywności określa rozporządzenie nr 1333/2008.”; 10) art. 10 otrzymuje brzmienie: ©Kancelaria Sejmu s. 16/16 2010-03-03 „Art. 10. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporzą- dzenia: 1) wykaz substancji dodatkowych (dozwolonych substancji do- datkowych), które mogą być wprowadzane do obrotu i stosowane w żywności, w tym w aromatach, zgodnie z ich funkcjami technologicznymi, oraz szczegółowe warunki ich stosowania, w tym rodzaj środków spożywczych, w których mogą być stosowane, oraz ich dopuszczalne maksymalne po- ziomy, 2) specyfikacje i kryteria czystości substancji dodatkowych – mając na względzie potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa żyw- ności oraz wymagania w tym zakresie obowiązujące w Unii Eu- ropejskiej.”; 11) po art. 10 dodaje się art. 10a w brzmieniu: „Art. 10a. Wymagania dotyczące enzymów spożywczych określa rozporzą- dzenie nr 1332/2008.”; 12) uchyla się art. 11; 13) art. 13 otrzymuje brzmienie: „Art. 13. Wymagania dotyczące aromatów i składników żywności o właści- wościach aromatyzujących określa rozporządzenie nr 1334/2008.”; 14) w art. 15 ust. 1 otrzymuje brzmienie: „1. Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów, które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub na ich powierzchni, określa rozporządzenie nr 396/2005.”; 15) art. 16 i 17 otrzymują brzmienie: „Art. 16. Środki spożywcze produkowane i wprowadzane do obrotu muszą spełniać wymagania: 1) mikrobiologiczne określone w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 338 z 22.12.2005, str. 1, z późn. zm.); 2) w zakresie najwyższych dopuszczalnych poziomów substan- cji zanieczyszczających określonych w rozporządzeniu Ko- misji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalają- cym najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanie- czyszczeń w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006, str. 5, z późn. zm.), zwanym dalej „rozporządze- niem nr 1881/2006”. Art. 17. 1. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa może określić, w drodze rozpo- rządzenia, maksymalne poziomy substancji zanieczyszczających innych niż określone w rozporządzeniu nr 1881/2006, które mogą się znajdować w środkach spożywczych lub na ich powierzchni, przeznaczonych do obrotu lub do produkcji innych środków spo- ©Kancelaria Sejmu s. 17/17 2010-03-03 żywczych, mając na względzie potwierdzone dane naukowe, po- trzebę zapewnienia bezpieczeństwa żywności oraz ochronę zdro- wia publicznego. 2. Minister właściwy do spraw zdrowia może wydać rozporządze- nie, o którym mowa w ust. 1, z zachowaniem trybu i po spełnie- niu warunków określonych w art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 315/93. 3. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa może określić, w drodze rozpo- rządzenia, na potrzeby urzędowej kontroli żywności i monitorin- gu, w celu oznaczania poziomów zawartości substancji zanie- czyszczających innych niż określone w rozporządzeniach Unii Europejskiej3): 1) metody pobierania i przygotowywania próbek określonych środków spożywczych, 2) kryteria dla metod analitycznych stosowanych do oznaczania tych poziomów – mając na względzie potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa żyw- ności.”; 16) w art. 24 w ust. 2 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie: „Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, ze względu na swoje przeznaczenie, obejmują w szczególności następujące grupy:”; 17) w art. 26 w ust. 1 pkt 3 otrzymuje brzmienie: „3) wykaz substancji chemicznych należących do kategorii substancji dodawa- nych w szczególnych celach żywieniowych do środków spożywczych spe- cjalnego przeznaczenia żywieniowego określonych w art. 24 ust. 2 pkt 1 i 2, które mogą być wykorzystane w produkcji tych środków spożywczych oraz warunki ich stosowania,”; 18) art. 28 i 29 otrzymują brzmienie: „Art. 28. 1. Do środków spożywczych mogą być dodawane witaminy, skład- niki mineralne lub inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, z uwzględnieniem wymagań określonych w rozporządzeniu (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywno- ści witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych 3) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 401/2006 z dnia 23 lutego 2006 r. ustanawiające metody pobierania próbek i analizy do celów urzędowej kontroli poziomów mikotoksyn w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 70 z 23.02.2006, str. 12); rozporządzenie Komisji (WE) nr 1882/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustanawiające metody pobierania próbek do celów urzędowej kontroli poziomów azotanów w niektórych środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006, str. 25), rozporządzenie Komisji (WE) nr 1883/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustanawiające metody pobierania próbek i metody analizy do celów urzędowej kontroli dioksyn i dioksynopodobnych polichlorowanych bifenyli (PCB) w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006, str. 32), rozporządzenie Komisji (WE) nr 333/2007 z dnia 28 marca 2007 r. ustanawiające metody pobierania próbek i metody analiz do celów urzędowej kontroli poziomów ołowiu, kadmu, rtęci, cyny nieorganicznej, 3-MCPD i benzo[a]pirenu w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 88 z 29.03.2007, str. 29). ©Kancelaria Sejmu s. 18/18 2010-03-03 substancji (Dz. Urz. UE L 404 z 30.12.2006, str. 26, z późn. zm.), zwanym dalej „rozporządzeniem nr 1925/2006”. 2. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporzą- dzenia: 1) środki spożywcze, do których są obligatoryjnie dodawane wi- taminy i składniki mineralne, 2) poziomy lub maksymalne poziomy witamin i składników mi- neralnych – mając na względzie potwierdzone dane naukowe, w tym doty- czące zmiennego zapotrzebowania różnych grup konsumentów, wymagania określone w art. 12 rozporządzenia nr 1925/2006 oraz potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa żywności. 3. Minister właściwy do spraw zdrowia może określić w rozporzą- dzeniu, o którym mowa w ust. 2, zakazy lub ograniczenia w sto- sowaniu niektórych substancji innych niż witaminy i składniki mineralne w produkcji określonych środków spożywczych. Art. 29. 1. W celu monitorowania produktów wprowadzanych do obrotu na te- rytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podmiot działający na rynku spożywczym, który wprowadza lub ma zamiar wprowadzić po raz pierwszy do obrotu: 1) preparaty do początkowego żywienia niemowląt oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które nie należą do grup określonych w art. 24 ust. 2 pkt 1-3 , 2) suplementy diety, 3) środki spożywcze, do których dodawane są witaminy, skład- niki mineralne lub substancje, o których mowa w załączniku III część B i C do rozporządzenia nr 1925/2006 – jest obowiązany powiadomić o tym Głównego Inspektora Sani- tarnego. 2. W powiadomieniu, o którym mowa w ust. 1, podmiot działający na rynku spożywczym podaje następujące dane: 1) nazwę produktu oraz jego producenta; 2) postać produktu, w jakiej jest on wprowadzany do obrotu; 3) wzór oznakowania w języku polskim; 4) kwalifikację/rodzaj środka spożywczego przyjętą przez pod- miot działający na rynku spożywczym; 5) skład jakościowy obejmujący dane dotyczące składników zawartych w produkcie, w tym substancji czynnych; 6) skład ilościowy składników; 7) imię i nazwisko albo nazwę, i adres podmiotu powiadamiają- cego o pierwszym wprowadzeniu do obrotu oraz numer NIP, jeżeli taki numer podmiot powiadamiający posiada. ©Kancelaria Sejmu s. 19/19 2010-03-03 3. Jeżeli środek spożywczy, o którym mowa w ust. 1, znajduje się w obrocie w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, w powiadomieniu należy ponadto wskazać właściwy organ tego państwa, który został powiadomiony o wprowadzeniu środka spożywczego do obrotu lub zezwolił na wprowadzenie środka spożywczego do obrotu w tym państwie, załączając równocześnie kopię uprzedniego powiadomienia lub zezwolenia. 4. Powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się w formie dokumentu elektronicznego powstałego przez wprowadzenie da- nych do elektronicznego formularza powiadomienia, którego wzór określają przepisy wydane na podstawie art. 31 ust. 6 pkt 1. 5. Jeżeli dokument elektroniczny, o którym mowa w ust. 4, nie zo- stał opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfiko- wanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu po- wiadomienia, o którym mowa w ust. 1, należy dokonać również w formie pisemnej na formularzu według wzoru, o którym mowa w ust. 4. 6. Za dzień złożenia powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, uzna- je się dzień otrzymania przez Głównego Inspektora Sanitarnego powiadomienia opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicz- nym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub własnoręcznym podpisem.”; 19) w art. 30: a) ust. 1 i 2 otrzymują brzmienie: „1. Po otrzymaniu powiadomienia, o którym mowa w art. 29 ust. 1, Głów- ny Inspektor Sanitarny może przeprowadzić postępowanie mające na celu wyjaśnienie, czy produkt objęty powiadomieniem, ze względu na jego skład, właściwości poszczególnych składników oraz przeznacze- nie: 1) jest środkiem spożywczym zgodnie z zaproponowaną przez pod- miot działający na rynku spożywczym kwalifikacją oraz czy speł- nia wymagania dla danego rodzaju środka spożywczego, w szczególności, czy jako: a) środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego wyraźnie różni się od żywności przeznaczonej do powszech- nego spożycia oraz czy odpowiada szczególnym potrzebom żywieniowym, zgodnie z jego przeznaczeniem, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 43, i spełnia wymagania określone w przepisach wydanych na podstawie art. 26 ust. 1 i 2, b) suplement diety lub środek spożywczy, do którego dodano witaminy, składniki mineralne lub inne substancje wykazują- ce efekt odżywczy lub inny fizjologiczny spełnia warunki okre- ślone w przepisach wydanych – odpowiednio – na podstawie art. 27 ust. 6 i 7 oraz w rozporządzeniu 1925/2006; 2) nie spełnia wymagań innego rodzaju produktu przeznaczonego do używania przez ludzi, w szczególności produktu leczniczego w ©Kancelaria Sejmu s. 20/20 2010-03-03 rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego, kosmetyku w rozumieniu przepisów o kosmetykach lub wyrobu medycznego w rozumieniu przepisów o wyrobach medycznych. 2. Główny Inspektor Sanitarny powiadamia niezwłocznie podmiot, o któ- rym mowa w art. 29 ust. 1, o rozpoczęciu postępowania, o którym mo- wa w ust. 1.”, b) ust. 4 i 5 otrzymują brzmienie: „4. Podmiot, o którym mowa w art. 29 ust. 1, jest powiadamiany pisemnie o wynikach przeprowadzonego postępowania, z zastrzeżeniem art. 31. 5. Główny Inspektor Sanitarny prowadzi rejestr produktów objętych po- wiadomieniem o pierwszym wprowadzeniu do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o których mowa w art. 29 ust. 1. Rejestr produktów prowadzony jest w formie elektronicznej i zawiera dane o- kreślone na podstawie art. 31 ust. 6 pkt 2 wprowadzone do rejestru w sposób, o którym mowa w art. 29 ust. 4.”, c) dodaje się ust. 6 w brzmieniu: „6. Dane z rejestru, o którym mowa w ust. 5, są publikowane na stronie in- ternetowej Głównego Inspektoratu Sanitarnego, z wyłączeniem danych stanowiących tajemnicę przedsiębiorcy.”; 20) art. 31 otrzymuje brzmienie: „Art. 31. 1. W przypadku przeprowadzania postępowania, o którym mowa w art. 30 ust. 1, Główny Inspektor Sanitarny może: 1) zażądać opinii Zespołu do Spraw Suplementów Diety działa- jącego w ramach Rady Sanitarno-Epidemiologicznej, o której mowa w art. 9 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.4)); 2) zobowiązać podmiot, o którym mowa w art. 29 ust. 1, do u- dokumentowania, że środek spożywczy spełnia wymagania, o których mowa w art. 30 ust. 1, w szczególności do przedło- żenia opinii jednostki naukowej. 2. W przypadku przeprowadzania postępowania, o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt 2, mającego na celu wyjaśnienie, że środek spo- żywczy objęty powiadomieniem nie spełnia wymagań produktu leczniczego określonego przepisami prawa farmaceutycznego al- bo wyrobu medycznego w rozumieniu przepisów o wyrobach medycznych, Główny Inspektor Sanitarny zobowiązuje podmiot, o którym mowa w art. 29 ust. 1, do przedłożenia opinii Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. 4) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 143, poz. 1032, Nr 170, poz. 1217, Nr 171, poz. 1225 i Nr 220, poz. 1600, z 2007 r. Nr 176, poz. 1238, z 2008 r. Nr 227, poz. 1505 i Nr 234, poz. 1570 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 20 poz. 106, Nr 92, poz. 753 i Nr 157, poz. 1241. ©Kancelaria Sejmu s. 21/21 2010-03-03 3. Opinia Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych jest dla Głównego Inspek- tora Sanitarnego wiążąca w prowadzonym postępowaniu. 4. Podmiot obowiązany do przedłożenia opinii jednostki naukowej może dostarczyć opinię właściwej krajowej jednostki naukowej wymienionej w wykazie, o którym mowa w ust. 6 pkt 3, lub wła- ściwej jednostki naukowej innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. 5. Koszty wydania opinii, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i ust. 2, ponosi podmiot, o którym mowa w art. 29 ust. 1. 6. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporzą- dzenia: 1) wzór formularza powiadomienia, o którym mowa w art. 29 ust. 4, 2) dane zawarte w rejestrze produktów objętych powiadomie- niem umożliwiające ich identyfikację oraz wzór rejestru, 3) wykaz krajowych jednostek naukowych właściwych do wy- dawania opinii, o której mowa w ust. 1 pkt 2, 4) metody obliczania kosztów ponoszonych przez krajową jed- nostkę naukową w związku z wydaniem opinii, w tym w szczególności rodzaje kosztów i średni wymiar czasu pracy niezbędnego do przygotowania opinii, 5) wysokość opłaty pobieranej przy wydawaniu opinii przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych - mając na względzie zapewnienie sprawnego przebiegu postę- powań, o których mowa w art. 30, kompetencje jednostek zgodnie z zakresem zadań określonych statutami oraz kwalifikacje perso- nelu i kalkulację kosztów za przygotowywanie opinii.”; 21) w art. 32 ust. 1 i 2 otrzymują brzmienie: „ 1. W przypadku podejrzenia, że środek spożywczy, o którym mowa w art. 29 ust. 1, niespełniający wymagań określonych dla tego środka, znajduje się w obrocie, właściwy państwowy powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny podejmuje decyzję o czasowym wstrzymaniu wprowadzania tego środka spożywczego do obrotu lub wycofaniu z obrotu do czasu zakończenia po- stępowania, o którym mowa w art. 30 ust. 1. 2. Decyzja, o której mowa w ust. 1, jest podejmowana również w przypadku stwierdzenia, że produkt objęty powiadomieniem spełnia wymagania pro- duktu leczniczego albo wyrobu medycznego.”; 22) tytuł rozdziału 9 otrzymuje brzmienie: „Naturalne wody mineralne, wody źródlane i wody stołowe”; 23) w art. 35 w ust. 2 uchyla się pkt 4; 24) art. 37–39 otrzymują brzmienie: ©Kancelaria Sejmu s. 22/22 2010-03-03 „Art. 37. 1. Do wód źródlanych i wód stołowych stosuje się przepisy art. 33 ust. 1– 3. 2. Wody źródlane i wody stołowe podlegają ocenie i kwalifikacji rodzajowej. Art. 38. 1. Oceny i kwalifikacje rodzajowe naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych mogą być przeprowadzane przez jednostkę naukową lub inny podmiot, upoważnione, w drodze de- cyzji, przez Głównego Inspektora Sanitarnego albo przez jed- nostki naukowe lub inne podmioty innych państw członkowskich Unii Europejskiej właściwe do przeprowadzania ocen i kwalifika- cji rodzajowych naturalnych wód mineralnych w tych państwach. 2. Jednostka naukowa lub inny podmiot, o których mowa w ust. 1, działające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mogą ubiegać się o uzyskanie upoważnienia Głównego Inspektora Sanitarnego, jeżeli: 1) są właściwe w zakresie spraw związanych z przeprowadza- niem ocen i kwalifikacji rodzajowych naturalnych wód mine- ralnych, wód źródlanych i wód stołowych; 2) zatrudniają osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje dla przeprowadzania ocen i kwalifikacji rodzajowych wód; 3) posiadają co najmniej trzyletnie doświadczenie w zakresie zagadnień objętych przeprowadzaniem ocen i kwalifikacji rodzajowych naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych. 3. Główny Inspektor Sanitarny może cofnąć, w drodze decyzji, upoważnienie, jeżeli jednostka naukowa lub inny podmiot, o któ- rych mowa w ust. 1, nie będą spełniać kryteriów, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2. Art. 39. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządze- nia: 1) szczegółowe wymagania, jakie powinny spełniać naturalne wody mineralne, wody źródlane i wody stołowe, w tym wy- magania mikrobiologiczne, maksymalne dopuszczalne po- ziomy naturalnych składników mineralnych tych wód, wa- runki poddawania tych wód procesom usuwania składników lub nasycania dwutlenkiem węgla, 2) wzorcowy zakres badań, sposób przeprowadzania oceny i kwalifikacji rodzajowej wód, o których mowa w pkt 1, 3) szczególne wymagania dotyczące oznakowania, prezentacji i reklamy wód, o których mowa w pkt 1, 4) szczegółowe wymagania higieniczne dotyczące wydobywa- nia, transportu i rozlewu wód, o których mowa w pkt 1 – mając na względzie potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa żyw- ności, przestrzeganie warunków określonych w art. 33 oraz jed- nolite wymagania w tym zakresie obowiązujące w Unii Europej- skiej.”; ©Kancelaria Sejmu s. 23/23 2010-03-03 25) w art. 42 uchyla się ust. 2; 26) art. 44 otrzymuje brzmienie: „Art. 44. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska określi, w drodze rozporządze- nia: 1) wykaz grzybów dopuszczonych do obrotu lub produkcji prze- tworów grzybowych oraz środków spożywczych zawierają- cych grzyby, 2) szczegółowe wymagania dotyczące oznakowania grzybów oraz przetworów grzybowych, 3) wykaz i rodzaje przetworów grzybowych dopuszczonych do obrotu oraz wymagania, jakie muszą spełniać te przetwory, 4) warunki skupu, przechowywania i sprzedaży grzybów oraz wymagania technologiczne i warunki przetwarzania grzy- bów, 5) wzory atestów na grzyby świeże i grzyby suszone, 6) warunki i tryb uzyskiwania uprawnień klasyfikatora grzybów i grzyboznawcy, w tym ramowe programy kursów specjali- stycznych, 7) państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wła- ściwego do nadawania i pozbawiania uprawnień, o których mowa w pkt 6, 8) wzory świadectw klasyfikatora grzybów i grzyboznawcy – mając na względzie potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa żyw- ności oraz racjonalne gospodarowanie zasobami grzybów rosną- cych w warunkach naturalnych, w tym ograniczenia wynikające z przepisów o ochronie przyrody.”; 27) w art. 45 ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. Środki spożywcze niebędące preparatami do początkowego żywienia nie- mowląt nie mogą być oznakowane, prezentowane, reklamowane, promowa- ne i wprowadzane do obrotu jako środki spożywcze wystarczające do za- spokajania potrzeb żywieniowych prawidłowo rozwijających się niemowląt w ciągu pierwszych miesięcy życia, do momentu wprowadzenia odpowied- niego żywienia uzupełniającego.”; 28) w art. 46 w ust. 1 pkt 2 otrzymuje brzmienie: „2) przypisywać środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania choro- bom lub ich leczenia albo odwoływać się do takich właściwości, z za- strzeżeniem art. 24 ust. 4 i art. 33 ust. 4, oraz zawierać oświadczeń ży- wieniowych lub zdrowotnych niezgodnych z przepisami rozporządze- nia nr 1924/2006.”; 29) w art. 49 dodaje się ust. 3 w brzmieniu: „3. Poza przypadkami określonymi w ust. 2 znakowanie środków spożywczych wartością odżywczą jest dobrowolne.”; 30) w art. 50: ©Kancelaria Sejmu s. 24/24 2010-03-03 a) uchyla się ust. 2, b) ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. Żywność ekologiczną, określoną przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji eko- logicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającego rozpo- rządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. UE L 189 z 20.07.2007, str. 1, z późn. zm.), rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekolo- gicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do pro- dukcji ekologicznej, znakowania i kontroli (Dz. Urz. UE L 250 z 18.09.2008, str. 1, z późn. zm.) i rozporządzenia Komisji (WE) nr 1235/2008 z dnia 8 grudnia 2008 r. ustanawiającego szczegółowe zasa- dy wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w odniesieniu do ustaleń dotyczących przywozu produktów ekologicznych z krajów trzecich (Dz. Urz. UE L 334 z 12.12.2008, str. 25), można znakować dodatkowo zgodnie z wymogami określonymi w tych rozporządze- niach.”; 31) w dziale II po rozdziale 11 dodaje się rozdział 12 w brzmieniu: „Rozdział 12 Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne Art. 52a. Środki spożywcze mogą być znakowane oświadczeniami żywie- niowymi i zdrowotnymi pod warunkiem spełniania wymagań określonych w rozporządzeniu nr 1924/2006. Art. 52b. 1. Główny Inspektor Sanitarny jest właściwym organem krajowym w rozumieniu art. 13 ust. 5, art. 14, art. 15 ust. 2 oraz art. 16–19 rozporządzenia nr 1924/2006 w zakresie odnoszącym się do przyjmowania i przekazywania do Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) wniosków podmiotów działa- jących na rynku spożywczym w celu udzielenia zezwolenia na wpisanie oświadczenia o zmniejszeniu ryzyka choroby lub oświadczenia odnoszącego się do rozwoju i zdrowia dzieci lub oświadczenia zawierającego wniosek o ochronę zastrzeżonych danych do wspólnotowego rejestru oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. 2. Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub pań- stwowy graniczny inspektor sanitarny są organami właściwymi w sprawach czasowego zawieszania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stosowania oświadczenia żywieniowego lub zdrowotne- go niezgodnego z przepisami rozporządzenia nr 1924/2006. 3. W przypadku wydania decyzji w zakresie, o którym mowa w ust. 2, właściwy państwowy inspektor sanitarny powiadamia Główne- go Inspektora Sanitarnego, przesyłając kopię ostatecznej decy- zji.”; 32) art. 53 otrzymuje brzmienie: „Art. 53. 1. Podmioty działające na rynku materiałów i wyrobów przeznaczo- nych do kontaktu z żywnością są obowiązane przestrzegać wy- ©Kancelaria Sejmu s. 25/25 2010-03-03 magań w zakresie dobrej praktyki produkcyjnej określonych w rozporządzeniu nr 2023/2006. 2. Podmioty zajmujące się recyklingiem i przetwórcy są obowiązani przestrzegać wymagań określonych w rozporządzeniu nr 282/2008.”; 33) art. 56 otrzymuje brzmienie: „Art. 56. Główny Inspektor Sanitarny jest organem właściwym, w rozumie- niu art. 13 rozporządzenia nr 1935/2004, do: 1) przyjmowania wniosków podmiotów, o których mowa w art. 53, o udzielenie zezwolenia na stosowanie substancji nieobjętych wykazami, o których mowa w art. 54, oraz na procesy recyklingu materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 282/2008; 2) przekazywania tych wniosków do Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności.”; 34) w art. 59: a) ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. Osoba pracująca w styczności z żywnością powinna uzyskać określone przepisami o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaź- nych u ludzi orzeczenie lekarskie dla celów sanitarno- epidemiologicznych o braku przeciwwskazań do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby.”, b) dodaje się ust. 5 w brzmieniu: „5. Kopie orzeczenia lekarskiego oraz dokumentacji, o których mowa w ust. 2 i 3, znajdują się w miejscu wykonywania pracy przez osobę, któ- rej dotyczy to orzeczenie lub dokumentacja.”; 35) art. 60 otrzymuje brzmienie: „Art. 60. Główny Inspektor Sanitarny i Główny Lekarz Weterynarii, sto- sownie do kompetencji określonych w art. 73 ust. 1 pkt 1 i 3, są organami właściwymi w zakresie zadań, o których mowa w art. 7 i art. 8 rozporządzenia nr 852/2004, dotyczących krajowych po- radników dobrej praktyki higienicznej oraz wdrażania i stosowa- nia zasad systemu HACCP.”; 36) art. 61 otrzymuje brzmienie: „Art. 61. Państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy gra- niczny inspektor sanitarny są organami właściwymi w sprawach re- jestracji oraz zatwierdzania, warunkowego zatwierdzania, przedłu- żania warunkowego zatwierdzenia, zawieszania oraz cofania za- twierdzenia zakładów, które: 1) produkują lub wprowadzają do obrotu żywność pochodzenia niezwierzęcego, 2) wprowadzają do obrotu produkty pochodzenia zwierzęcego, nieobjętych urzędową kontrolą organów Inspekcji Weteryna- ryjnej, ©Kancelaria Sejmu s. 26/26 2010-03-03 3) produkują lub wprowadzają do obrotu żywność zawierającą jednocześnie środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego i produkty pochodzenia zwierzęcego, o której mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 853/2004, z zastrzeżeniem art. 73 ust. 6, 4) działają na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w tym zakładów prowadzonych przez podmioty zajmujące się recyklingiem – w trybie i na zasadach określonych w rozporządzeniu nr 852/2004 i rozporządzeniu nr 882/2004.”; 37) w art. 62: a) w ust. 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie: „Właściwy ze względu na siedzibę zakładu lub miejsce prowadzenia przez zakład działalności państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny:”, b) ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. W odniesieniu do obiektów lub urządzeń ruchomych i tymczasowych właściwym w sprawach rejestracji oraz zatwierdzania jest państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sa- nitarny: 1) dla obiektów lub urządzeń ruchomych – właściwy ze względu na siedzibę zakładu, 2) dla obiektów lub urządzeń tymczasowych – właściwy ze względu na miejsce prowadzenia działalności przez zakład – który produkuje lub wprowadza do obrotu żywność z tych obiektów lub urządzeń.”, c) dodaje się ust. 3 w brzmieniu: „3. W odniesieniu do urządzeń dystrybucyjnych do sprzedaży żywności właściwym w sprawach rejestracji jest państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny właściwy ze względu na siedzibę zakładu, który produkuje lub wprowadza do obrotu żywność z tych urządzeń.”; 38) w art. 63: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie: „1. Zakłady, o których mowa w art. 61, mogą rozpocząć działalność po za- twierdzeniu lub warunkowym zatwierdzeniu, a w przypadkach określo- nych w ust. 2, po uzyskaniu wpisu do rejestru zakładów.”, b) po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu: „1a. Zatwierdzanie jest dokonywane na podstawie wniosku podmiotu dzia- łającego na rynku spożywczym prowadzącego zakład.”, c) ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. Zatwierdzenie nie jest wymagane w odniesieniu do: 1) działalności w zakresie dostaw bezpośrednich; ©Kancelaria Sejmu s. 27/27 2010-03-03 2) urządzeń dystrybucyjnych do sprzedaży żywności; 3) obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, uprzednio dopuszczonych do prowadzenia działalności gospodarczej w za- kresie produkcji lub obrotu żywnością w innym państwie człon- kowskim Unii Europejskiej; 4) gospodarstw agroturystycznych; 5) podmiotów prowadzących działalność w zakresie produkcji win gronowych uzyskanych z winogron pochodzących z upraw wła- snych w ilości mniejszej niż 1000 hl w ciągu roku kalendarzowe- go zgodnie z zasadami określonymi w przepisach o wyrobie i roz- lewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina; 6) aptek, punktów aptecznych i hurtowni farmaceutycznych okre- ślonych przepisami prawa farmaceutycznego; 7) sklepów zielarskich; 8) przedsiębiorców prowadzących sprzedaż detaliczną innych niż środki spożywcze produktów oraz wprowadzających do obrotu środki spożywcze opakowane, trwałe mikrobiologicznie; 9) producentów gazów technicznych na potrzeby podmiotów działa- jących na rynku spożywczym; 10) zakładów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie po- średnictwa w sprzedaży żywności „na odległość” (sprzedaży wy- syłkowej), w tym sprzedaży przez Internet; 11) zakładów działających na rynku materiałów i wyrobów przezna- czonych do kontaktu z żywnością, w tym zakładów prowadzo- nych przez podmioty zajmujące się recyklingiem; 12) podmiotów działających na rynku spożywczym prowadzących produkcję pierwotną.”, d) ust. 3 otrzymuje brzmienie: „3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2, podmiot działający na rynku spożywczym lub na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością jest obowiązany złożyć wniosek o wpis do reje- stru zakładów.”; 39) w art. 64: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie: „1. Podmioty działające na rynku spożywczym lub na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością składają wniosek o wpis do rejestru zakładów albo o zatwierdzenie zakładu i o wpis do re- jestru zakładów, w terminie co najmniej 14 dni przed dniem rozpoczę- cia planowanej działalności, w formie pisemnej, według wzorów okre- ślonych odpowiednio na podstawie art. 67 ust. 3 pkt 2 i 3.”, b) po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu: „1a. W przypadku zmiany danych podmiot działający na rynku spożyw- czym lub na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu ©Kancelaria Sejmu s. 28/28 2010-03-03 z żywnością składa wniosek o dokonanie zmian w rejestrze zakładów, w formie pisemnej, według wzoru określonego na podstawie art. 67 ust. 3 pkt 4, w terminie 30 dni od dnia powstania zmiany.”, c) w ust. 2 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) imię, nazwisko i numer PESEL, miejsce zamieszkania i adres albo na- zwę, siedzibę i adres wnioskodawcy, numer REGON oraz numer iden- tyfikacji podatkowej (NIP), jeżeli podmiot takie numery posiada;”, d) w ust. 3: – uchyla się pkt 2, – pkt 3 otrzymuje brzmienie: „3) zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarstw rolnych, w ro- zumieniu przepisów o krajowym systemie ewidencji producen- tów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, zawierające numer identyfikacyjny – w odniesieniu do podmiotów działających na rynku spożywczym prowadzących działalność w zakresie produkcji pierwotnej lub dostaw bezpośrednich;”; 40) w art. 65: a) w ust. 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) wniosku podmiotu działającego na rynku spożywczym lub na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w przypadkach określonych w art. 63 ust. 2;”, b) w ust. 3: – pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) wniosku podmiotu działającego na rynku spożywczym lub na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żyw- nością;”, – pkt 3 otrzymuje brzmienie: „3) decyzji właściwego państwowego powiatowego inspektora sani- tarnego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego, je- żeli zakład zaprzestał działalności w zakresie produkcji lub obro- tu żywnością lub materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością, a podmiot działający na rynku spożyw- czym lub na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością nie złożył wniosku, o którym mowa w pkt 1;”; 41) w art. 67 w ust. 1 uchyla się pkt 4; 42) w art. 70 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) cukru surowego luzem,”; 43) w art. 72 ust. 1–4 otrzymują brzmienie: „1. Zakład żywienia zbiorowego typu zamkniętego może przechowywać prób- ki wszystkich potraw o krótkim okresie przydatności do spożycia, wypro- dukowanych i przeznaczonych do żywienia konsumentów w tym zakładzie. ©Kancelaria Sejmu s. 29/29 2010-03-03 2. Zakład, o którym mowa w ust. 1, w przypadku wprowadzania do obrotu go- towych potraw pochodzących z innych zakładów przechowuje próbki po- szczególnych potraw otrzymanych wraz z dostawą partii każdej potrawy o krótkim okresie przydatności do spożycia z zakładu, w którym zostały wyprodukowane. 3. Na podstawie pisemnej umowy zakłady, o których mowa w ust. 2, mogą u- stalić, że obowiązek pobierania i przechowywania próbek potraw będzie dotyczył zakładu, w którym potrawy te zostały wyprodukowane. 4. Pobrane próbki potraw są udostępniane organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej na żądanie tych organów.”; 44) art. 73 otrzymuje brzmienie: „Art. 73. 1. Organami urzędowej kontroli żywności, o których mowa w art. 4 rozporządzenia nr 882/2004, w zakresie bezpieczeństwa żywno- ści, są: 1) organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zgodnie z właściwo- ścią określoną przepisami ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w odniesieniu do: a) żywności pochodzenia niezwierzęcego produkowanej i wprowadzanej do obrotu, przywożonej z państw trzecich oraz wywożonej i powrotnie wywożonej do tych państw, b) produktów pochodzenia zwierzęcego znajdujących się w handlu detalicznym, c) żywności zawierającej jednocześnie środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego i produkty pochodzenia zwierzęcego, o której mowa w art. 1 ust. 2 rozporządze- nia nr 853/2004, produkowanej i wprowadzanej do obro- tu lub wywożonej do państw trzecich, przywożonej z tych państw w zakresie nieobjętym decyzją Komisji 2007/275/WE z dnia 17 kwietnia 2007 r. dotyczącą wy- kazu zwierząt i produktów mających podlegać kontroli w punktach kontroli granicznej na mocy dyrektyw Rady 91/496/EWG i 97/78/WE (Dz. Urz. UE L 116 z 4.05.2007, str. 9) oraz powrotnie wywożonej do tych państw, d) prawidłowości stosowania zasad systemu HACCP w za- kładach objętych nadzorem Państwowej Inspekcji Sani- tarnej; 2) organy Wojskowej Inspekcji Sanitarnej, zgodnie z właściwo- ścią określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 20a ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sani- tarnej; 3) organy Inspekcji Weterynaryjnej, zgodnie z właściwością określoną przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o In- ©Kancelaria Sejmu s. 30/30 2010-03-03 spekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 121, poz. 842, z późn. zm.5)); 4) organy Wojskowej Inspekcji Weterynaryjnej, zgodnie z wła- ściwością określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 3 ust. 7 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji We- terynaryjnej; 5) inne organy w zakresie posiadanych kompetencji. 2. W sprawach przeprowadzania urzędowych kontroli żywności w odniesieniu do żywności produkowanej lub wprowadzonej do ob- rotu z obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych wła- ściwość organów jest określana każdorazowo według siedziby zakładu lub miejsca prowadzenia tej działalności. 3. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz organy, o których mowa w ust. 1 pkt 5, są właściwe w sprawach przeprowadzania urzędowych kontroli materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w zakresie określonym w rozporządzeniu nr 1935/2004 oraz w rozporządzeniu nr 282/2008. 4. Urzędowe kontrole, o których mowa w ust. 1, obejmują: 1) żywność genetycznie zmodyfikowaną oraz organizmy gene- tycznie zmodyfikowane przeznaczone do wykorzystania jako żywność w zakresie uregulowanym w rozporządzeniu nr 1829/2003, rozporządzeniu nr 1830/2003 oraz rozporządze- niu (WE) nr 1946/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie transgranicznego przemiesz- czania organizmów genetycznie zmodyfikowanych (Dz. Urz. UE L 287 z 05.11.2003, str. 1), zwanym dalej „rozporządze- niem nr 1946/2003”; 2) wszystkie istotne dane i informacje potwierdzające zapew- nianie zgodności z rozporządzeniem nr 1924/2006 w zakresie stosowanych przez podmiot działający na rynku spożywczym oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych. 5. Minister właściwy do spraw zdrowia, minister właściwy do spraw rolnictwa oraz Minister Obrony Narodowej określą, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i sposób współdziałania w zakresie sprawowania nadzoru organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z organami Inspekcji Weterynaryjnej, Wojskowej In- spekcji Sanitarnej oraz Wojskowej Inspekcji Weterynaryjnej, ma- jąc na względzie potrzebę zapewnienia sprawnego nadzoru nad przestrzeganiem bezpieczeństwa żywności i żywienia, w tym za- pewnienie organom Wojskowej Inspekcji Sanitarnej oraz Woj- skowej Inspekcji Weterynaryjnej możliwości przeprowadzania audytów w zakładach zaopatrujących w żywność lub ubiegają- cych się o takie zaopatrywanie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz wojsk obcych przebywających na terytorium Rze- czypospolitej Polskiej. 5) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 145, poz. 916, Nr 195, poz. 1201, Nr 227, poz. 1505 i Nr 237, poz. 1655 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 20, poz. 105 i Nr 157, poz. 1241. ©Kancelaria Sejmu s. 31/31 2010-03-03 6. Jeżeli środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego są produkowa- ne lub przechowywane w zakładzie produkującym lub przecho- wującym inne środki spożywcze lub właściwe władze państwa przeznaczenia wywożonej żywności zawierającej jednocześnie produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, o której mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 853/2004, wymagają świadectwa zdrowia wystawionego przez urzędowego lekarza weterynarii, szczegółowe warunki i sposób współdziałania w zakresie spra- wowania nadzoru oraz przeprowadzania urzędowych kontroli żywności, określa porozumienie zawarte między Głównym In- spektorem Sanitarnym a Głównym Lekarzem Weterynarii.”; 45) uchyla się art. 74; 46) w art. 75 ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. Opłatami, o których mowa w ust. 1, jest obciążany producent środka spo- żywczego lub inny podmiot działający na rynku spożywczym odpowie- dzialny za towar w obrocie.”; 47) w art. 76 w ust. 1 pkt 4 otrzymuje brzmienie: „4) podejmowania innych czynności niezbędnych do wyjaśnienia sprawy, zgodnie z zakresem uprawnień w ramach urzędowych kontroli żywno- ści, w tym nieodpłatnego pobierania próbek środków spożywczych lub materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w celu wykonania badań laboratoryjnych.”; 48) w art. 78 w ust. 1 pkt 3 otrzymuje brzmienie: „3) laboratoria organów, o których mowa w art. 73 ust. 1 pkt 5;”; 49) w art. 88 ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. Nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa żywnościowego oraz nad wy- konywaniem urzędowych kontroli żywności w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego w zakresie określonym w art. 73 ust. 1 pkt 3 sprawuje minister właściwy do spraw rolnictwa oraz minister właściwy do spraw rynków rolnych, działając w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia.”; 50) art. 79 i 80 otrzymują brzmienie: „Art. 79. 1. Graniczne kontrole sanitarne obejmują żywność pochodzenia nie- zwierzęcego oraz materiały lub wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, przywożone z państw trzecich. 2. Graniczne kontrole sanitarne obejmują również żywność pocho- dzenia niezwierzęcego oraz materiały lub wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, wprowadzone na terytorium Unii Euro- pejskiej przez przejście graniczne leżące na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej i niepoddane w tym państwie granicznej kontroli sanitarnej, obejmowane na teryto- rium Rzeczypospolitej Polskiej procedurą celną, z którą wiąże się dopuszczenie do obrotu. 3. Graniczne kontrole sanitarne są przeprowadzane na zasadach o- kreślonych w art. 15–24 rozporządzenia nr 882/2004. ©Kancelaria Sejmu s. 32/32 2010-03-03 4. Graniczne kontrole sanitarne obejmują żywność pochodzenia nie- zwierzęcego oraz materiały lub wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, wywożone z terytorium Unii Europejskiej, na pod- stawie wniosku o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej pod- miotu działającego na rynku spożywczym odpowiedzialnego za te towary lub na podstawie powiadomienia organu celnego. 5. Graniczne kontrole sanitarne nie obejmują towarów przywożo- nych lub wywożonych w ilościach wskazujących na ich niehan- dlowy charakter, w tym w celu wykonania badań lub doświad- czeń albo w celach reklamy. Art. 80. 1. Graniczne kontrole sanitarne są przeprowadzane, z uwzględnieniem wymagań określonych w art. 16 rozporządzenia nr 882/2004: 1) przez państwowych granicznych inspektorów sanitarnych – na przejściach granicznych określonych na podstawie art. 83 ust. 2 pkt 1; 2) przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych lub państwowych granicznych inspektorów sanitarnych wła- ściwych ze względu na miejsce przeznaczenia towarów, sie- dzibę importera albo odbiorcy towarów, zgodnie z danymi wskazanymi we wniosku o dokonanie granicznej kontroli sa- nitarnej lub określonych w dokumentach przewozowych to- warzyszących towarom, a także w innych właściwych miej- scach, o których mowa w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 882/2004. 2. W przypadku podejrzenia niezgodności z wymaganiami zdrowot- nymi, albo gdy istnieją wątpliwości odnośnie identyfikacji towa- ru, o których mowa w art. 18 rozporządzenia nr 882/2004, są przeprowadzane kontrole bezpośrednie.”; 51) w art. 83 w ust. 2 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rynków rolnych, mini- strem właściwym do spraw wewnętrznych, ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej, ministrem właściwym do spraw transportu oraz mini- strem właściwym do spraw finansów publicznych – wykaz przejść granicz- nych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przez które środki spożywcze oraz materiały lub wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością mogą być wprowadzane na terytorium Unii Europejskiej,”; 52) w art. 100 w ust. 1: a) pkt 8 otrzymuje brzmienie: „8) nie wdraża w zakładzie procedur opartych na zasadach systemu HACCP wbrew obowiązkowi określonemu w art. 5 rozporządzenia nr 852/2004 lub nie przestrzega wymagań higienicznych, wbrew obo- wiązkowi określonemu w art. 59 ust. 1,”, b) pkt 11 otrzymuje brzmienie: „11) zatrudnia osoby, co do których stwierdzone zostały przeciwwskaza- nia do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możli- wość przeniesienia zakażenia na inne osoby wbrew zakazowi, o którym ©Kancelaria Sejmu s. 33/33 2010-03-03 mowa w załączniku II rozdziale VIII ust. 2 rozporządzenia nr 852/2004 lub osoby nieposiadające orzeczeń lekarskich do celów sanitarno- epidemiologicznych o braku przeciwwskazań do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby, wbrew obowiązkowi określonemu w art. 59 ust. 2,”, c) uchyla się pkt 12, d) po pkt 13 dodaje się pkt 14–16 w brzmieniu: „14) nie przestrzega w zakładzie działającym na rynku materiałów i wyro- bów przeznaczonych do kontaktu z żywnością zasad dobrej praktyki produkcyjnej wbrew obowiązkowi określonemu w art. 4 rozporządze- nia nr 2023/2006, 15) prowadzi proces recyklingu materiałów i wyrobów z tworzyw sztucz- nych, bez zezwolenia Komisji wydanego na zasadach określonych w art. 4–8 rozporządzenia nr 282/2008 lub w sposób niezgodny z warun- kami określonymi w tym zezwoleniu, 16) prowadzi działalność w zakresie produkcji lub obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością, w tym materiała- mi i wyrobami z tworzyw sztucznych pochodzącymi z recyklingu, bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów w trybie i na zasadach określonych w art. 63,”; 53) w art. 103: a) w ust. 1: – pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) nie przestrzega wymagań w zakresie znakowania środków spo- żywczych, w tym w zakresie prezentacji, reklamy i promocji, określonych w art. 27 ust. 4, art. 33 ust. 3 i 4 oraz art. 45–49, a także wymagań w tym zakresie określonych w przepisach wyda- nych na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 3, art. 22 ust. 1 pkt 3, art. 26 ust. 1 pkt 4, art. 27 ust. 6 pkt 2, art. 39 pkt 3, art. 44 pkt 2, art. 50 ust. 1 i art. 51,”, – po pkt 1 dodaje się pkt 1a i 1b w brzmieniu: „1a) nie przestrzega wymagań w zakresie znakowania aromatów o- kreślonych w przepisach wydanych na podstawie art. 13 ust. 2 pkt 2, 1b) nie przestrzega wymagań w zakresie znakowania środków spo- żywczych, określonych w przepisach: a) rozporządzenia nr 1333/2008 – w zakresie substancji dodat- kowych, b) rozporządzenia nr 1334/2008 – w zakresie aromatów,”, – pkt 3 i 4 otrzymują brzmienie: „3) nie wycofuje z obrotu środka spożywczego szkodliwego dla zdrowia lub życia człowieka, środka spożywczego zepsutego oraz środka spożywczego zafałszowanego, ©Kancelaria Sejmu s. 34/34 2010-03-03 4) prowadzi działalność w zakresie produkcji lub obrotu żywnością bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów lub o zatwier- dzenie zakładu i wpis do rejestru zakładów lub wbrew decyzji o odmowie zatwierdzenia zakładu w trybie i na zasadach określo- nych w art. 6 rozporządzenia nr 852/2004 oraz art. 63,”, – pkt 6 otrzymuje brzmienie: „6) prowadzi działalność w zakresie produkcji lub obrotu żywnością wbrew decyzji o cofnięciu lub zawieszeniu zatwierdzenia zakła- du, o której mowa w art. 66 ust. 1, lub wbrew decyzji o czaso- wym zawieszeniu działania lub zamknięciu całego lub części da- nego zakładu na podstawie art. 54 ust. 2 lit. e rozporządzenia nr 882/2004,”, b) ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1: 1) pkt 1–3 – wysokość kary pieniężnej może być wymierzona do pięciokrotnej wartości brutto zakwestionowanej ilości środka spożywczego lub produktu niebędącego żywnością wprowadzo- nego do obrotu jako żywność; 2) pkt 4 – wysokość kary pieniężnej może być wymierzona do 5000 zł, nie mniej niż 1000 zł; 3) pkt 5 – wysokość kary nie może być mniejsza niż 500 zł.”; 54) w art. 122 ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. Wnioski, o których mowa w art. 64 ust. 1, nie są wymagane, jeżeli zakłady produkujące lub wprowadzające żywność do obrotu są objęte rejestrami prowadzonymi na podstawie art. 27a ustawy, o której mowa w art. 127 pkt 1, lub na podstawie przepisów wcześniej obowiązujących, i spełniają wy- magania określone w niniejszej ustawie.”; 55) art. 124 otrzymuje brzmienie: „Art. 124. W sprawach dotyczących uznawania kwalifikacji zawodowych i świadczenia usług transgranicznych przez klasyfikatorów grzy- bów lub grzyboznawców stosuje się przepisy ustawy z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 63, poz. 394).”; 56) w art. 126 uchyla się ust. 2. Art. 2. W ustawie z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2007 r. Nr 109, poz. 756, z 2008 r. Nr 141, poz. 888 oraz z 2009 r. Nr 190, poz. 1474 i Nr 206, poz. 1589) wprowadza się następujące zmiany: 1) art. 110 otrzymuje brzmienie: „Art. 110. Kto zatrudnia przy pracy, przy wykonywaniu której istnieje moż- liwość przeniesienia zakażenia na inne osoby, osobę, która ze względu na stan zdrowia potwierdzony aktualnymi badaniami dla ©Kancelaria Sejmu s. 35/35 2010-03-03 celów sanitarno-epidemiologicznych, w rozumieniu przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, nie może być zatrudniona przy tego rodzaju pracy lub któ- rej stan zdrowia utrudnia utrzymanie higieny osobistej, podlega karze grzywny.”; 2) w art. 111: a) w § 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) w zakładzie produkującym lub wprowadzającym do obrotu środki spo- żywcze,”, b) § 2 otrzymuje brzmienie: „§ 2. Tej samej karze podlega, kto nie zachowuje należytej czystości w produkcji lub w obrocie środkami spożywczymi.”; 3) uchyla się art. 112. Art. 3. W ustawie z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.6)) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 4 w ust. 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) higieny środowiska, a zwłaszcza wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, czystości powietrza atmosferycznego, gleby, wód i innych elementów środowiska w zakresie ustalonym w odrębnych przepi- sach;”; 2) w art. 9 po ust. 2 dodaje się ust. 2a i 2b w brzmieniu: „2a. W ramach Rady Sanitarno-Epidemiologicznej tworzy się, działający jako organ opiniodawczo-doradczy Głównego Inspektora Sanitarnego, Zespół do spraw Suplementów Diety, zwany dalej „Zespołem”. 2b. Do zadań Zespołu należy: 1) wsparcie merytoryczne i naukowe Głównego Inspektora Sanitarnego przy wyjaśnianiu okoliczności dotyczących produktów objętych po- wiadomieniem, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 25 sierp- nia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.7)), poprzez opracowywanie pisemnych opinii w for- mie uchwał podejmowanych większością głosów członków Zespołu; 2) przygotowanie listy składników roślinnych z uwzględnieniem ich mak- symalnych dawek w suplementach diety; 6) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 143, poz. 1032, Nr 170, poz. 1217, Nr 171, poz. 1225 i Nr 220, poz. 1600, z 2007 r. Nr 176, poz. 1238, z 2008 r. Nr 227, poz. 1505 i Nr 234, poz. 1570 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 20, poz. 106, Nr 92, poz. 753 i Nr 157, poz. 1241. 7) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 214, poz. 1346, Nr 223, poz. 1463 i Nr 234, poz. 1570 oraz z 2009 r. Nr 98, poz. 817 oraz z 2010 r. Nr 21, poz. 105. ©Kancelaria Sejmu s. 36/36 2010-03-03 3) określanie maksymalnych dawek witamin i składników mineralnych w zalecanej dziennej porcji w suplementach diety, powyżej których wy- kazują one działanie lecznicze; 4) monitorowanie interakcji i działań niepożądanych suplementów diety.”; 3) w art. 31: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie: „1. Zalecenia pokontrolne oraz inne dane wynikające z czynności kontrol- nych są wpisywane przez upoważnionych pracowników właściwego państwowego inspektora sanitarnego do książki kontroli prowadzonej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.”, b) uchyla się ust. 2; 4) w art. 36: a) ust. 3 i 3a otrzymują brzmienie: „3. Za badania laboratoryjne i inne czynności związane z wydaniem oceny o kosmetykach przywożonych z zagranicy w celu wprowadzenia do ob- rotu lub produkcji, wykonywane w ramach bieżącego nadzoru sanitar- nego, pobiera się od osób oraz jednostek organizacyjnych, na rzecz któ- rych są one przywożone, opłaty w wysokości określonej w ust. 1, nawet jeżeli badania związane z wydaniem oceny nie wykazały naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych. 3a. Opłaty za badania laboratoryjne i inne czynności, o których mowa w ust. 1, związane z czynnościami wykonywanymi w ramach urzędowych kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kon- taktu z żywnością określają przepisy o bezpieczeństwie żywności i ży- wienia.”, b) ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, sposób ustalania wysokości opłat za badania laboratoryjne i inne czyn- ności, o których mowa w ust. 1–3, z uwzględnieniem kosztów ich wy- konania.”. Art. 4. 1. Środki spożywcze niespełniające wymagań określonych w przepisach ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, wyprodukowa- ne i wprowadzone do obrotu lub przeznaczone do wprowadzenia do obrotu przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy mogą pozostawać w obrocie do wyczerpania zapasów, nie dłużej jednak niż do upływu daty minimalnej trwało- ści albo terminu przydatności do spożycia. 2. Opakowania środków spożywczych lub etykiety zawierające oznakowanie nie- spełniające wymagań określonych w przepisach ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, wyprodukowane i wprowadzone do ob- rotu lub przeznaczone do wprowadzenia do obrotu przed dniem wejścia w życie ustawy mogą być stosowane nie dłużej niż przez okres 24 miesięcy od dnia wej- ścia w życie ustawy, a w przypadku opakowań zwrotnych o trwałym oznakowa- niu do wyczerpania się zapasów. ©Kancelaria Sejmu s. 37/37 2010-03-03 Art. 5. 1. Substancje dodatkowe dopuszczone do obrotu i stosowania w żywności przepi- sami wydanymi na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy, o której mowa w art. 1, mogą pozostawać w obrocie i być stosowane w żywności do dnia wejścia w życie za- łącznika II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności (Dz. Urz. UE L 354 z 31.12.2008, str. 16), nie dłużej jednak niż do dnia 2 lutego 2011 r. 2. Środki spożywcze zawierające substancje dodatkowe, o których mowa w ust. 1, wyprodukowane przed dniem 2 lutego 2011 r., mogą pozostawać w obrocie do wyczerpania zapasów, nie dłużej jednak niż do upływu daty minimalnej trwało- ści albo terminu przydatności do spożycia. Art. 6. 1. Wody źródlane wprowadzone do obrotu lub wyprodukowane i przeznaczone do wprowadzenia do obrotu przed dniem wejścia w życie ustawy, spełniające wy- magania określone ustawą, o której mowa w art. 1, mogą pozostawać w obrocie pod dotychczasową nazwą „naturalne wody źródlane” do wyczerpania zapasów, nie dłużej jednak niż do upływu daty minimalnej trwałości. 2. Oceny i kwalifikacje wód źródlanych dokonane przed dniem wejścia w życie u- stawy zachowują ważność. Art. 7. 1. Podmioty działające na rynku spożywczym lub na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, o których mowa w art. 63 ust. 2 pkt 4–9, 11 i 12 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą u- stawą, których zakłady nie są wpisane do rejestru zakładów, są obowiązane, w okresie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, złożyć wnioski o wpis do re- jestru zakładów. 2. Wnioski, o których mowa w ust. 1, nie są wymagane, jeżeli zakłady te zostały objęte rejestrami zakładów na podstawie dotychczasowych przepisów. Art. 8. Do postępowań prowadzonych przez organy urzędowej kontroli żywności w zakresie uregulowanym ustawą, o której mowa w art. 1, wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe. Art. 9. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 31 ust. 4, art. 39, art. 44 i art. 70 ustawy, o której mowa w art. 1, zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wydanych na podstawie art. 31 ust. 6, art. 39, art. 44 i art. 70 tej ustawy, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jednak niż przez 18 mie- sięcy od dnia wejścia w życie ustawy. ©Kancelaria Sejmu s. 38/38 2010-03-03 Art. 10. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 10 ustawy, o której mowa w art. 1, zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wydanych na podstawie art. 10 tej ustawy, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jed- nak niż przez 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Art. 11. Przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 36 ust. 4 ustawy, o której mowa w art. 3, zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wydanych na podstawie art. 36 ust. 4 tej ustawy, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jednak niż przez 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Art. 12. Przepis art. 103 ust. 1 pkt 1a ustawy, o której mowa w art. 1, dodany niniejszą usta- wą, traci moc z dniem 20 stycznia 2011 r. Art. 13. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem: 1) art. 1 pkt 3 lit. s oraz pkt 9, 10 i pkt 53 lit. a tiret drugie w zakresie dotyczą- cym art. 103 ust. 1 pkt 1b lit. a, oraz art. 10, które wchodzą w życie z dniem ogłoszenia; 2) art. 1 pkt 3 lit. a, b, l, p, r oraz pkt 13 i pkt 53 lit. a tiret drugie w zakresie dotyczącym art. 103 ust. 1 pkt 1b lit. b, które wchodzą w życie z dniem 20 stycznia 2011 r.; 3) art. 1 pkt 12, który wchodzi w życie z dniem wejścia w życie przepisów, o których mowa w art. 30 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żyw- ności.
załącznik_6.doc	|Opracował: |Sprawdził: |Zatwierdził do | |Dietetyk szpitalny |Kierownik Medyczny |stosowania: | |mgr Monika Michalak |Dr n med. Włodzimierz |Prezes Zarządu | | |Budzyński |Leszek Mazurek | |Nazwisko i imię | | | |Data Podpis |Nazwisko i imię |Nazwisko i imię | | |Data Podpis |Data Podpis | Wykaz diet objętych systemem dietetycznym w Szpitalu Powiatowym w Jarocinie Sp. z o.o. 1. Ogólna ( podstawowa ) 2. Łatwostrawna 3. Bezsolna ( niskosolna ) 4. Łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego- wrzodowa 5. Niskotłuszczowa 6. Niskowęglowodanowa 7. Niskobiałkowa 8. Bogatobiałkowa 9. Ubogoresztkowa 10. Ubogoenergetyczna 11. Papkowata 12. Płynna 13. Płynna wzmocniona 14. Płynna miksowana ( sonda ) 15. Kleikowa 16. Bogatoresztkowa 17. Bezmleczna 18. Bezglutenowa 19. Po resekcji odcinków jelit, z wytworzonym sztucznym odbytem lub ileostomią 20. Modyfikacje diety lekkostrawnej i wysokobiałkowej w chorobach układu moczowego 1. DIETA OGÓLNA ( PODSTAWOWA ) Dieta ogólna ma zastosowanie w żywieniu chorych przebywających na leczeniu w szpitalach oraz innych zakładach leczniczych, którzy nie wymagają leczenia dietetycznego . Żywienie podstawowe powinno spełniać wszystkie warunki prawidłowego żywienia ludzi zdrowych . W żywieniu ludzi przebywających na leczeniu w zakładach leczniczych wartość energetyczna pożywienia przy zbilansowanej wartości odżywczej wahać się powinna w różnych granicach tj. 2000 – 3000 kcal, uzależniona przede wszystkim od masy ciała pacjenta, gdyż w tych przypadkach nie wchodzi w grę wysiłek fizyczny . Wartość energetyczną diety w zakładach leczniczych przyjęto dla pacjenta o należnej masie ciała . ✓ Wartość energetyczna i odżywcza diety Energia 2400 kcal Białko 85 g Tłuszcze 70 g Węglowodany 350 g Błonnik 8 g Wapń 1 g Żelazo 20 mg Witamina A 4780 j.m. Witamina B1 1,5 mg Witamina B2 2,3 mg Witamina C 70 mg ✓ Wartość energetyczną pokrywa Białko 15 % Tłuszcze 30 % Węglowodany 55 % W diecie ogólnej zasadniczo dozwolone są wszystkie produkty . Jednakże ze względu na to, że sam pobyt chorego w szpitalu zmienia tryb życia pacjenta, wskazane jest ograniczenie produktów wzdymających i ciężkostrawnych tj. groch, fasola, kapusta. W żywieniu podstawowym dozwolone są praktycznie wszystkie metody sporządzania potraw tj. gotowanie, duszenie, smażenie i pieczenie . Wskazane jest używanie do smażenia olejów zamiast tłuszczu zwierzęcego . Do smażenia używamy olejów bogatych w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe ( olej rzepakowy, oliwa z oliwek) Pozostałe stosujemy do potraw na surowo . 2. DIETA ŁATWOSTRAWNA Dieta łatwo strawna wspomaga leczenie określonych schorzeń, znajduje zastosowanie w schorzeniach układu trawiennego, wskazane jest podawanie diety w chorobach płuc, w osłabieniu, niewydolności krążenia, w wyrównanych schorzeniach nerek, z diety powinny korzystać osoby w wieku starszym . Dieta łatwo strawna jest prostą modyfikacją żywienia podstawowego i powinna być najszerzej stosowana dietą w zakładach leczniczych . Dieta ta charakteryzuje się doborem takich produktów spożywczych, które łatwo ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym . Nie drażnią one chorych lub mniej sprawnych narządów przewodu pokarmowego, dostarczają przy tym niezbędnych składników odżywczych wpływających na szybszy powrót do zdrowia lub łagodniejszy przebieg choroby . Z pożywienia wyklucza się głównie produkty zawierające składniki trudno strawne, jak błonnik, ścięgna, a także produkty działające wzdymająco, jak kapusta i suche nasiona roślin strączkowych ( groch, fasola ) oraz pieczywo żytnie razowe i kasze gruboziarniste . W diecie łatwo strawnej bardzo istotny jest sposób sporządzania potraw . Aby nadać potrawie formę jak najbardziej łatwo strawną, produkty poddaje się różnym technikom kulinarnym, np. gotowaniu, dokładnemu rozdrabnianiu i przecieraniu . W diecie łatwo strawnej mięso i ryby piecze się w folii lub pergaminie, natomiast tłuszcz łatwo przyswajalny - masło, masło roślinne, śmietankę -dodaje się do potrawy po jej sporządzeniu . ✓ Wartość energetyczna i odżywcza codziennej racji pokarmowej Energia 2400 kcal Białko ogółem 93 g Białko zwierzęce 65 g Tłuszcze 78 g Węglowodany ogółem 330 g Błonnik pokarmowy 24 g Wapń 1 g Żelazo 18 mg Witamina A 5000 j.m. Witamina B1 1,5 mg Witamina B2 2,1 mg Witamina C 73 mg ✓ Produkty i potrawy dozwolone w diecie łatwostrawnej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy | | | | |Pieczywo jasne i czerstwe |Pieczywo razowe żytnie i | |Produkty |(czasem pieczywo typu |pszenne, każde pieczywo | |zbożowe |Graham w ograniczonej |świeże, grube kasze: | | |ilości), sucharki, drobne |pęczak, gryczana, grube | | |kasze: manna, krakowska, |makarony | | |jęczmienna łamana dobrze | | | |oczyszczona, ryż, drobne | | | |makarony | | |Mleko i |Mleko słodkie i zsiadłe, |Przetwory mleczne | |produkty |biały ser, twaróg zwykły, |przekwaszone, sery żółte | |mleczne |homogenizowany | | | |Gotowane na miękko, w |Gotowane na twardo i | |Jaja |koszulkach, ścięte na parze|smażone w zwykły sposób | | |w formie jajecznicy, jaj | | | |sadzonych, omletów | | | |Mięsa chude, wołowina, |Mięsa tłuste: baranina, | | |cielęcina, kurczaki, chuda |wieprzowina, gęsi, kaczki. | | |wieprzowina w ograniczonej |Ryby tłuste: węgorz, | |Mięso, |ilości. |pałasz, halibut. Wędliny | |wędliny, ryby|Ryby chude: dorsz, leszcz, |tłuste, produkty mięsne i | | |sola, płastuga, szczupak, |rybne wędzone, mięsa | | |sandacz. Wędliny chude: |peklowane | | |szynka, polędwica, chuda | | | |kiełbasa, szynkowa wieprzowa| | | |lub wołowa, parówki w | | | |ograniczonej ilości | | | |Masło, słodka śmietanka, |Śmietana, smalec, słonina, | |Tłuszcze |oleje roślinne: sojowy, |boczek, łój wołowy, | | |słonecznikowy, rzepakowy, |barani, margaryny twarde | | |oliwa,(masło roślinne, | | | |margaryny wysokogatunkowe w | | | |ograniczonej ilości) | | |Ziemniaki |Gotowane, gotowane tłuczone,|Frytki, ziemniaki smażone, | | |w postaci puree |placki ziemniaczane, pyzy | | |Marchew, kalafior, buraki, |Wszystkie odmiany kapusty, | | |dynia, szpinak, kabaczki, |papryka, szczypior, cebula,| | |młody zielony groszek, |ogórki, brukiew, | |Warzywa |młoda fasolka szparagowa, |rzodkiewki, warzywa z | | |warzywa z wody oprószone |zasmażkami, konserwowane | | |mąką z dodatkiem świeżego |octem | | |masła, bez zasmażek. Na | | | |surowo: sałata zielona, | | | |cykoria, pomidor bez | | | |skórki, utarta marchewka z | | | |jabłkiem | | | |Owoce dobrze dojrzałe bez |Wszystkie owoce | |Owoce |skórki i bez pestek – |niedojrzałe, gruszki, | | |jabłka, truskawki, morele, |śliwki, czereśnie, agrest, | | |brzoskwinie, pomarańcze, |owoce suszone, orzechy | | |banany, maliny i porzeczki | | | |w formie przecieru lub | | | |soku | | |Suche | |Wszystkie są zabronione: | |strączkowe | |groch, fasola, bób, | | | |soczewica | | |Cukier, miód, dżemy bez |Chałwa, czekolada, słodycze| |Cukier i |pestek, przetwory owocowe z|zawierające tłuszcz, kakao,| |słodycze |dodatkiem cukru: kompoty, |orzechy | | |galaretki | | | |Tylko łagodne w |Ostre przyprawy: ocet, | |Przyprawy |ograniczonych ilościach, |pieprz, musztarda, papryka | | |sól, cukier, sok z | | | |cytryny, koper zielony, | | | |kminek, wanilia, cynamon | | | |Kleiki, krupniki z kasz |Kapuśniaki , zupa ogórkowa,| | |dozwolonych, zupy mleczne, |fasolowa, grochówka, zupy | | |przetarte zupy owocowe, |zaprawiane zasmażkami | |Zupy |zupy warzywne | | | |czyste(barszcz, pomidorowa), | | | |zupy jarzynowe z | | | |dozwolonych warzyw, zupa | | | |ziemniaczana,(zupy na | | | |odtłuszczonych wywarach | | | |mięsnych lub z kości | | | |cielęcych lub wołowych), | | | |zupy zagęszczane zawiesiną | | | |mąki w wodzie, mleku lub | | | |słodkiej śmietance bez | | | |zasmażek, zupy zaciągnięte | | | |żółtkiem lub z dodatkiem | | | |świeżego masła | | | |Gotowane, duszone bez |Smażone, duszone, pieczone | |Potrawy |obsmażania, pieczone w |w sposób konwencjonalny | |mięsne i |folii lub pergaminie, | | |rybne |potrawki, pulpety, budynie | | | |Kasze gotowane na sypko |Smażone kotlety z kaszy, | |Potrawy z |lub rozklejone, budynie z |kluski kładzione, | |mąki i kasz |kasz z dodatkiem mięsa, |francuskie zacierki | | |warzyw lub owoców, lane | | | |kluski, leniwe pierogi z | | | |małym dodatkiem mąki | | | |O smaku łagodnym zaprawiane|Ostre na zasmażkach, sosy | | |słodką śmietanką, masłem |na mocnych i tłustych | | |lub żółtkiem, zagęszczone |wywarach mięsnych lub z | | |zawiesiną mąki w wodzie, |kości | |Sosy |mleku, słodkiej śmietance. | | | |Sos: koperkowy, cytrynowy, | | | |potrawkowy, sosy owocowe ze| | | |słodką śmietanką, majonez | | | |tylko domowy, świeżo | | | |przygotowany z dozwolonych | | | |olejów roślinnych z | | | |dodatkiem soku z cytryny (| | | |bez musztardy) | | | |Kompoty, kisiele, musy, |Torty i ciastka z kremem, | | |galaretki z owoców |pączki, faworki, tłuste | |Desery |dozwolonych, galaretki, |ciasta jak francuskie, | | |kisiele, kremy z mleka, |piaskowe, kruche | | |owoce w galarecie lub | | | |kremie, biszkopty, czerstwe | | | |ciasto drożdżowe | | | |Herbata, kawa ( o ile nie |Mocne kakao, płynna | |Napoje |ma przeciwwskazań ), mleko, |czekolada, napoje | | |napoje owocowe, soki |alkoholowe | | |warzywne | | 3. DIETA BEZSOLNA ( NISKOSOLNA ) Zastosowanie ✓ Przewlekła niewydolność krążenia - 3 g soli kuchennej na dobę ✓ Nadciśnienie tętnicze - 1- 3g/dobę ✓ Ostre zapalenie kłębków nerkowych - 1-3g/dobę ✓ Zespół nerczycowy - 2g/dobę ✓ Ostra niewydolność nerek - sól wykluczona ✓ Kamica nerkowa - 2g/dobę Dieta bezsolna jest modyfikacją diety lekkostrawnej . Wymagany stopień redukcji soli w diecie może być różny, zależnie od rodzaju schorzenia i od zaawansowania choroby. W celu zmniejszenia ilości soli w diecie należy przede wszystkim zredukować (wykluczyć) dodatek soli do potraw, zastąpić produkty z dodaną do nich solą w czasie przemysłowego procesu technologicznego ( pieczywo, wędliny ) podobnymi produktami przygotowanymi na miejscu, bez dodatku soli . Można ewentualnie wyeliminować z diety niektóre produkty ( surowce ) , które ze względu na stosunkowo duże ich spożycie dostarczają znacznych ilości soli . Dotyczy to np. mleka ( 100g mleka +45mg sodu ), przy spożyciu 500 ml mleka wprowadzamy do organizmu 225 mg sodu i zastąpienie tych produktów bogatych w sód, innymi o podobnym składzie . Np. mleko można zastąpić serem twarogowym : z 500 ml mleka ( 225 mg sodu ) otrzymuje się 75 g białego sera ( 25 mg sodu ) i zmniejszamy zawartość sodu prawie dziesięciokrotnie . Zalecane normy energii, składników pokarmowych i odżywczych w diecie bezsolnej są różne w zależności od jednostki chorobowej . Potrawy przygotowuje się gotując w wodzie i na parze, lub też można je dusić, czy piec w folii . Potraw smażonych i tłustych należy unikać . Przy zaleceniu większego ograniczenia soli kuchennej potrawy przygotowuje się bez tego składnika, a dozwoloną jego ilość podaje się osobno . ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie bezsolnej ( niskosolnej ) |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy | | | |Produkty |Pieczywo, mąka, makarony, |Pieczywo, mąka makarony, | |zbożowe |kasze bez dodatku soli |kasze solone | | |kuchennej w każdej postaci| | |Mleko i |W ramach dozwolonej ilości|Sery dojrzewające, topione,| |produkty |płynu, w każdej postaci |solone, pikantne | |mleczne |sery twarogowe, ser biały | | | |nie solony | | |Jaja |Jaja całe, białka, żółtka |- | |Mięso, drób, |Chude gatunki mięsa: |Tłuste gatunki, podroby, | |wędliny, ryby|cielęcina, wołowina, |ryby tłuste morskie, | | |konina, drób : kura, |wszystkie gatunki wędlin, | | |kurczę |konserwy ze względu na | | |Ryby : chude gatunki |zawartość soli kuchennej, | | |słodkowodne |saletry i tłuszczu | |Tłuszcze |Świeże masło, śmietana, |- | | |śmietanka | | |Ziemniaki |Gotowane, pieczone |smażone | |Warzywa |świeże |Kiszonki, warzywa solone | |Owoce |Świeże wliczając je w |- | | |dozwoloną ilość płynu | | |Cukier i |Cukier, miód, przetwory |Słodycze z używkami | |słodycze |owocowe na cukrze | | |Przyprawy |Łagodne: pietruszka, seler,|Pieprz, ocet, musztarda, | | |majeranek, cebula, |sól, ziele angielskie, | | |szczypiorek, koperek, |liść laurowy, gałka | | |cynamon, wanilia, kwasek |muszkatołowa | | |cytrynowy | | |Używki |Słaba herbata, słabe kakao|Kawa naturalna, alkohol | |Zupy |W ograniczonych ilościach |Tłuste, zasmażane | | |ze względu na ilość | | | |płynu, owocowe, warzywne, | | | |krupniki, mleczne | | |Potrawy |Mięsa gotowane, duszone, |Mięso, ryby, drób smażone | |mięsne i |pieczone w pergaminie, | | |rybne |potrawki, budynie, pulpety,| | | |pieczenie, ryby gotowane, | | | |duszone, drób gotowany, | | | |pieczony, duszony | | |Potrawy |Budynie, zapiekanki z |Potrawy smażone | |półmięsne |mięsa, warzyw, kasz lub | | | |makaronu, pierogi, risotta | | |Potrawy z |Ciasta zarabiane w misce, |Potrawy mączne smażone, | |mąki i kasz |na stolnicy, gotowane, |potrawy z kasz smażone | | |pieczone, kasze rozklejane,| | | |na sypko i budynie z | | | |kasz, zapiekanki z owocami| | | |lub warzywami | | |Potrawy z |Warzywa z wody lub |Potrawy smażone | |warzyw |podprawiane zawiesiną z | | | |mąki i wody lub mąki i | | | |śmietany, soki, surówki | | |Potrawy z jaj|Jaja gotowane na miękko, |Smażone w zwykły sposób | | |omlety i jajecznica na | | | |parze, jaja faszerowane | | |Sosy |Warzywne, owocowe, mleczne |Zasmażane, tłuste, | | | |pikantne, zawiesiste | |Desery |Kompoty, galaretki, musy, |Tłuste desery z dodatkiem | | |kisiele |używek | 4. DIETA WRZODOWA ✓ Zastosowanie i ogólne zasady diety Dieta w III okresie jest dietą lekkostrawną z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego . Dietę tę stosujemy dla chorych na wrzód żołądka i dwunastnicy, a także w okresie rekonwalescencji .Dieta wrzodowa ma za zadanie przede wszystkim : ✓ Dostarczyć organizmowi potrzebną ilość składników odżywczych i tyle energii aby chory mógł utrzymać należną masę ciała, ✓ Rozcieńczać i neutralizować sok żołądkowy lub też zredukować wydzielanie soku żołądkowego, ✓ Nie drażnić mechanicznie, chemicznie, termicznie błony śluzowej żołądka. W zaostrzonych stanach chorobowych stosuje się dietę oszczędzającą żołądek i dwunastnicę . W I okresie stosuje się dietę z bardzo dużymi ograniczeniami, dlatego może być stosowana tylko przez kilka dni . ✓ Produkty i potrawy dozwolone w I okresie Produkty zbożowe - czerstwa bułka namoczona w mleku lub słabej herbacie, kasza jęczmienna łamana, płatki owsiane, ryż, kasza manna - wszystkie w formie kleiku, mąka pszenna jasna, mąka ziemniaczana - do kisielu, kremu . Mleko – słodkie mleko gotowane, mleko w proszku do potraw. Jaja - gotowane na miękko lub w szklance, żółtko do zaprawiania kleiku . Masło – świeże masło, słodka śmietanka. Cukier – jako dodatek do potraw w ograniczonej ilości. W diecie tej nie przewiduje się mięsa, ryb, serów, ziemniaków, warzyw i owoców . W II okresie dietę stopniowo rozszerza się, mimo to jest jeszcze niepełnowartościowa . ✓ Produkty i potrawy dozwolone w II okresie Produkty zbożowe – czerstwa bułka lub biszkopty namoczone w mleku lub herbacie, kasza manna, jęczmienna, płatki owsiane, ryż w formie kleików . Mleko i jego przetwory - słodkie mleko gotowane, mleko w proszku do potraw, świeży ser biały (twarogowy) Jaja - gotowane na miękko lub w szklance , żółtko do zaprawiania kleiku lub zupy . Masło – świeże masło, słodka śmietanka . Ziemniaki - w niewielkiej ilości - w formie przecieranej . Warzywa i owoce - w ograniczonej ilości : warzywa świeże nie wzdymające do zupy lub kleiku : marchew, pietruszka, seler, jabłka rozgotowane na kisiel lub napój. Cukier - jako dodatek do potraw w ograniczonej ilości . Dieta wrzodowa w III okresie jest już dietą rozszerzoną dostarczającą wszystkich składników pokarmowych potrzebnych organizmowi . Ważnymi składnikami pożywienia w diecie jest białko i witaminy -głównie witamina C oraz składniki mineralne . Ogólna ilość białka waha się w granicach 1 – 1,5 g/kg należnej masy ciała . Białko powinno pochodzić z takich produktów jak : delikatne twarogi, jaja, mięso, drób, ryby . Znaczące zastosowanie w diecie wrzodowej mają łatwo strawne tłuszcze jak : tłuszcz mleka – śmietanka, masło oraz tłuszcze roślinne ( nieutwardzone ) . Składnikiem pożywienia , który w tej diecie podlega ograniczeniu jest błonnik, dlatego istnieją przeciwwskazania co do stosowania pieczywa razowego, grubych kasz surowych warzyw i owoców . Dieta ta jest dietą lekko strawną, dlatego też nie zawiera produktów trudno strawnych i wzdymających . Pomijane są też ostre przyprawy, alkohol, mocna kawa, mocna herbata, zupy i sosy na mocnych wywarach mięsnych . Surowce używane do przyrządzania potraw w diecie wrzodowej muszą być świeże i najwyższych gatunków . Istotną rolę odgrywa również temperatura podawanych pokarmów, nie powinny one być zbyt zimne ani zbyt gorące .W chorobie wrzodowej istotne jest częste podawanie posiłków a w zmniejszonej objętości . Technologia kulinarna w diecie wrzodowej jest zbliżona do technologii stosowanej w diecie lekko strawnej . Najszersze zastosowanie ma gotowanie na wodzie i parze, następnie duszenie bez uprzedniego obsmażania . Unika się potraw smażonych, duszonych i pieczonych w tradycyjny sposób . Duże zastosowanie w diecie mają potrawy w postaci rozdrobnionej odciążającej pracę żołądka . Zupy i sosy zagęszcza się zawiesiną z mąki i wody, mąki i mleka . W celu zaprawienia tych potraw można dodawać świeże masło lub żółtko jaja .Nie stosuje się żadnych zasmażek . Warzywa przygotowuje się tylko z wody, oprószone mąką, z dodatkiem świeżego masła . Na dużą uwagę zasługują stosowane w tej diecie tzw. budynie z mięsa i ryżu, z ryby, z mięsa, z sera, z warzyw . Są to potrawy bardzo delikatne dzięki dokładnemu rozdrobnieniu surowca, ewentualnie spulchnieniu przez dodanie namoczonej bułki lub kaszy manny i zawsze ubitej piany z białka . Wartość odżywcza i energetyczna dziennej racji pokarmowej Energia 2400 kcal Białko 95 g Tłuszcze 77 g Węglowodany 333 g Błonnik 7 g Wapń 1 g Żelazo 16 mg Witamina A 5180 j. m. Witamina B1 1,3 mg Witamina B2 2,1 mg Witamina C 65 mg ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie wrzodowej (III okres) |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy | | | |Produkty |Pieczywo pszenne jasne, |Pieczywo świeże, żytnie , | |zbożowe |czerstwe, mąka pszenna |razowe, mąka żytnia i | | |jasna, kasza manna, ryż, |razowa, gruba kasza: | | |sago, płatki owsiane, |pęczak, gryczana, grube | | |kasza jęczmienna łamana, |makarony, . Z potraw - | | |drobny makaron |kluski kładzione, potrawy | | | |mączne smażone jak płatki,| | | |naleśniki | |Mleko i |Mleko słodkie, mleko |Mleko zsiadłe przekwaszone,| |produkty |zsiadłe nie przekwaszone, |kefir, jogurt, sery żółte,| |mleczne |świeży ser twarogowy, ser |sery topione | | |śmietankowy | | |Jaja |Gotowane na miękko, jaja |Gotowane na twardo, w | | |w koszulkach, żółtko do |majonezie, jaja sadzone, | | |zaprawiania zup, jaja |jajecznica | | |sadzone lub jajecznica | | | |przygotowana ,,na parze” | | |Mięso, |Chude mięsa i chudy drób |Tłuste gatunki mięs i | |wędliny, ryby|: cielęcina, wołowina, |drobiu : wieprzowina, | | |króliki, indyk, kurczaki, |baranina, gęsi, kaczki, | | |chude ryby : kergulena, |dziczyzna, tłuste wyroby | | |szczupak, sandacz, chuda |wędlinarskie; tłuste ryby :| | |szynka, polędwica, wędliny |węgorz, makrela, łosoś, | | |drobiowe, dorsz, leszcz, |śledź, sardynka, ryby | | |sola, płastuga |wędzone, konserwy mięsne i| | | |rybne | |Tłuszcze |Świeże masło; słodka |Kwaśna śmietana, smalec, | | |śmietanka, olej sojowy, |łój wołowy i barani, | | |słonecznikowy, rzepakowy, |słonina, boczek, margaryny | | |oliwa, margaryny miękkie |utwardzane | | |wysokogatunkowe | | |Ziemniaki |Gotowane , gotowane |Frytki, ziemniaki smażone, | | |tłuczone, w postaci puree |placki ziemniaczane, pyzy | |Warzywa |Gotowane : marchew, buraki, |Wszystkie odmiany kapusty, | | |szpinak, kabaczek, dynia, |ogórki, rzodkiewki, rzepa, | | |kalafior, fasolka |papryka, szczaw, cebula z | | |szparagowa i groszek |potraw z warzyw | | |zielony w ograniczonych |zaprawianych zasmażkami, | | |ilościach - jako dodatek |warzywa smażone, grzyby | | |do zupy lub innych warzyw| | | |( najlepiej przetarte ), | | | |warzywa z wody, oprószone | | | |mąką z dodatkiem świeżego | | | |masła, bez zasmażek, na | | | |surowo : zielona sałata, | | | |pomidory bez skórki | | |Owoce |Dojrzałe bez skórki i |Wszystkie owoce surowe, | | |pestek gotowane ew. |owoce suszone: gruszki, | | |przetarte : jabłka, |agrest, czereśnie, śliwki, | | |truskawki, morele, |orzechy | | |rozcieńczone gotowane soki | | | |z owoców jagodowych | | | |(maliny, jeżyny, porzeczki | | | |czarne i czerwone ) lub | | | |cytrusowe ( pomarańcze, | | | |cytryny), sok cytrynowy | | | |może być użyty do | | | |przygotowania kremu, | | | |galaretki, niewielką ilość | | | |surowych truskawek można | | | |podać za zgodą lekarza | | |Suche | |Wszystkie są zabronione : | |strączkowe | |groch, fasola, bób, | | | |soczewica | |Cukier i |Cukier, miód, dżem ( bez |Chałwa, czekolada, słodycze| |słodycze |pestek ) w ograniczonych |zawierające tłuszcz, kakao,| | |ilościach |orzechy | |Przyprawy |Tylko bardzo łagodne: sól,|Ostre przyprawy : ocet, | | |sok z cytryny, cukier, |pieprz, musztarda, papryka,| | |koper zielony, wanilia |chrzan, magi, kostki | | | |bulionowe | |Zupy |Kleiki, krupniki z |Rosoły , zupy na mocnych | | |dozwolonych kasz, zupy |wywarach z kości i mięsa,| | |mleczne, przetarte zupy |zupy rybne, zupy z | | |warzywne z dozwolonych |niedozwolonych warzyw i | | |warzyw, zupy zaprawiane |owoców, kapuśniak, | | |mąką z masłem, słodką |cebulowa, grochowa, | | |śmietanką lub żółtkiem |fasolowa, grzybowa, | | |jaja, zupy z dodatkiem |śliwkowa, zupy zaprawiane | | |świeżego masła |zasmażką lub śmietaną | |Potrawy |Gotowane, duszone bez |Smażone, duszone, pieczone | |mięsne i |uprzedniego obsmażania, |w sposób tradycyjny | |rybne |pieczone w folii lub w | | | |pergaminie, potrawki, | | | |pulpety, budynie | | |Desery |Kompoty z dozwolonych |Z przeciwwskazanych owoców,| | |owoców, kompoty |z czekoladą, z orzechami, | | |przecierane, galaretki, |desery z dużą ilością | | |kisiele z owoców, mus z |cukru. | | |pieczonego jabłka, budynie |Ciasta : kruche, keksy, | | |i kisiele mleczne - |pączki, torty, makowiec | | |wszystkie desery mało | | | |słodzone | | |Napoje |Słaba herbata, słaba kawa |Kawa naturalna, mocna | | |zbożowa, mleko, |herbata, napoje gazowane, | | |rozcieńczone soki owocowe |alkohol | | |i warzywne | | 5. DIETA NISKOTŁUSZCZOWA Dieta niskotłuszczowa ma zastosowanie między innymi : a. Ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby, b. Ostrym i przewlekłym zapaleniu trzustki, c. Przewlekłym zapaleniu pęcherzyka i dróg żółciowych, d. Kamicy żółciowej /pęcherzykowej, przewodowej/ Dieta powinna dostarczać wszystkich składników odżywczych, a jej wartość energetyczna powinna zapewnić utrzymanie należnej masy ciała . Ograniczamy jedynie podaż tłuszczu do 45 - 50 g/dobę, jest to tłuszcz zawarty w takich produktach jak : mleko, wędliny, mięso oraz tłuszcz dodany do pieczywa i potraw . Tłuszcze stosowane w diecie to masło i tłuszcze roślinne / olej sojowy lub słonecznikowy, oliwa, ewentualnie niewielki dodatek masła roślinnego . z diety wyklucza się całkowicie tłuszcze zwierzęce, tj. smalec, słonina, boczek, łój, a z roślinnych – margaryny . Dieta nie powinna zawierać produktów trudno strawnych i wzdymających . Ilość błonnika w diecie jest ograniczona - wykluczone jest pieczywo razowe , a warzywa i owoce są podawane prawie wyłącznie w postaci gotowanej . ✓ Wartość energetyczna i odżywcza całodziennej racji pokarmowej Energia 2200 kcal Białko ogółem 97 g Białko zwierzęce 70 g Tłuszcze 45 g Węglowodany ogółem 356 g Błonnik / pokarmowy/ 23 g Wapń 0,8 g Żelazo 16 mg Witamina A 3638 j.m. Witamina B1 1,2 mg Witamina B2 2,1 mg Witamina C 70 mg ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie niskotłuszczowej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy| | | |Produkty |Pieczywo pszenne jasne, |Pieczywo razowe żytnie i | |zbożowe |czerstwe, sucharki, drobne|pszenne, każde pieczywo | | |kasze : manna, krakowska, |świeże, grube kasze: | | |jęczmienna, drobne i |pęczak, gryczana, grube | | |dobrze oczyszczone, ryż, |makarony | | |drobne makarony | | |Mleko i |Mleko słodkie, mleko |Mleko tłuste : przetwory | |produkty |zsiadłe normalizowane/ 2% |mleczne przekwaszone, ser | |mleczne |tłuszczu / w ograniczonej |twarogowy i homogenizowany| | |ilości, mleko w proszku |- tłuste, sery żółte, | | |odtłuszczone, ser |sery topione | | |twarogowy chudy | | |Jaja |Białko jaja |Żółtko jaja | |Mięso, |Mięsa chude : wołowina, |Mięsa tłuste : baranina, | |wędliny, |cielęcina, chudy schab w |wieprzowina, gęsi, kaczki,| |ryby |ograniczonej ilości, |ryby : węgorz, pałasz, | | |kurczaki, ryby : dorsz, |halibut, tłuste wędliny, | | |leszcz, płastuga, sola, |parówki, produkty mięsne | | |szczupak, sandacz, wędliny|i rybne, wędzone mięsa | | |: chuda szynka, |peklowane | | |polędwica, chuda kiełbasa | | | |szynkowa, wieprzowa lub | | | |wołowa | | |Tłuszcze |Masło, oleje roślinne : |Śmietana, śmietanka, | | |sojowy, słonecznikowy, |smalec, słonina łój | | |oliwa, masło roślinne |wołowy i barani, boczek, | | |,,Vita” w bardzo |margaryny, olej rzepakowy | | |ograniczonej ilości – do | | | |smarowania form | | | |budyniowych, folii, | | | |pergaminu | | |Ziemniaki |Gotowane, gotowane |Frytki, ziemniaki smażone,| | |tłuczone, w postaci puree|placki ziemniaczane, pyzy | |Warzywa |Marchew, buraki, kalafior,|Wszystkie odmiany kapusty,| | |szpinak, kabaczek, dynia, |papryka , szczypior, | | |fasolka szparagowa i |cebula, ogórki, brukiew, | | |groszek zielony w |rzodkiewki, chrzan. | | |ograniczonych ilościach - |Warzywa z zasmażkami , | | |jako dodatek do zupy lub|warzywa konserwowane octem| | |innych warzyw/ najlepiej | | | |przetarte/, warzywa z | | | |wody, oprószone mąką z | | | |dodatkiem świeżego masła, | | | |bez zasmażek. Na surowo :| | | |zielona sałata, pomidory | | | |bez skórki | | |Owoce |Dobrze dojrzałe : |Wszystkie owoce | | |truskawki, pomarańcze, ew.|niedojrzałe, gruszki, | | |sok z pomarańczy, |śliwki, czereśnie, agrest,| | |winogrona (bez skórki i |owoce suszone, orzechy | | |bez pestek ), jabłka – | | | |gotowane lub pieczone ( | | | |surowe jabłka jeśli chory| | | |je toleruje ), | | | |brzoskwinie, morele | | | |gotowane, owoce jagodowe | | | |jak : maliny, porzeczki, | | | |czarne jagody w formie | | | |przecierów lub soków | | |Suche | |Wszystkie są zabronione : | |strączkowe | |groch, fasola, bób, | | | |soczewica | |Cukier i |Cukier (dozwolony, ale |Chałwa, czekolada, słodycze| |słodycze |nie preferowany), miód, |zawierające tłuszcz, | | |dżem bez pestek, |kakao, orzechy | | |przetwory owocowe ( z | | | |dozwolonych owoców) z | | | |dodatkiem cukru - kompoty,| | | |galaretki | | |Przyprawy |Tylko łagodne w |Ostre przyprawy : ocet, | | |ograniczonych ilościach : |pieprz, musztarda, papryka| | |sól, sok z cytryny, | | | |cukier, koper zielony, | | | |wanilia | | |Zupy |Kleiki, krupniki z |Kapuśniaki, zupa ogórkowa,| | |dozwolonych kasz, zupy |fasolowa, grochowa, rosół,| | |mleczne, przetarte zupy |zupy na wywarach z mięsa| | |owocowe z dozwolonych |i kości, zupy zaprawiane | | |owoców, zupy warzywne |zasmażkami | | |czyste(barszcz, | | | |pomidorowa), zupy | | | |jarzynowe z dozwolonych | | | |warzyw, zupa ziemniaczana,| | | |zupy zagęszczone zawiesiną| | | |mąki w wodzie lub mleku | | | |- bez zasmażek | | |Potrawy |Gotowane, duszone bez |Smażone, duszone, pieczone| |mięsne i |uprzedniego obsmażania, |w sposób konwencjonalny | |rybne |pieczone w folii lub | | | |pergaminie, potrawki( bez | | | |śmietany )pulpety, budynie | | |Potrawy z |Kasze gotowane na sypko |Smażone kotlety z kaszy | |mąki i |lub rozklejone, budynie z|lub kluski kładzione, | |kasz |kasz z dodatkiem mięsa, |francuskie, zacierki | | |warzyw lub owoców, lane | | | |kluski ( na białku jaja ),| | | |leniwe pierogi z małym | | | |dodatkiem mąki | | |Sosy |O smaku łagodnym |Wszystkie na zasmażkach, | | |zaprawiane niewielką |sosy na wywarach z kości| | |ilością masła, zagęszczone|lub mięsa; ostre- | | |zawiesiną mąki w wodzie |chrzanowy, grecki, | | |lub mleku - koperkowy, |śmietanowy, majonezowy | | |cytrynowy, potrawkowy, | | | |jarzynowy, pomidorowy, | | | |waniliowy | | |Desery |Kompoty, kisiele, musy, |Torty i ciastka z | | |galaretki ( z dozwolonych |kremem, pączki, faworki, | | |owoców ), galaretki i |tłuste ciasta jak | | |kisiele z mleka, owoce w|francuskie, kruche; ciasta| | |galarecie lub z budyniem;|drożdżowe i biszkopty z | | |biszkopty na białku jaja,|całymi jajami | | |czerstwe ciasto drożdżowe | | | |bez jaj z bardzo małym | | | |dodatkiem masła lub oleju| | |Napoje |Mleko w ograniczonej |Kawa naturalna, mocna | | |ilości, kawa zbożowa z |herbata, kakao, płynna | | |mlekiem, napoje mleczne z|czekolada, wszystkie | | |odtłuszczonego mleka w |napoje alkoholowe są | | |proszku, herbata, herbata |zabronione | | |z cytryną, herbata z | | | |mlekiem, sok pomidorowy, | | | |napój z owoców róży | | W związku z ograniczeniem tłuszczu w diecie i upośledzonym jego wchłanianiu, dostarczenie i wykorzystanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach może być niedostateczne . Przy wyborze warzyw należy zwracać uwagę na konieczność uwzględnienia w jadłospisach warzyw bogatych w karoten ( prowitamina A ). Wskazane jest podawanie posiłków małych objętościowo. W przypadku wrzodziejącego jelita grubego może zaistnieć konieczność zmodyfikowania diety . U niektórych chorych obserwuje się bowiem nietolerancję mleka i serów .Przyczyną tego może być niedobór laktozy w błonie śluzowej jelita cienkiego . Mleko powoduje wówczas zwiększoną fermentację w jelicie grubym, powstają wzdęcia i przyspieszony ruch jelit. W przypadku złej tolerancji mleka i jego przetworów modyfikacja diety polega na ograniczeniu i wyeliminowaniu tych produktów z pożywienia . Napoje mleczne należy zstąpić herbatą, naparem z owoców róży, sokami z owoców i warzyw . We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego jaja nie są przeciwwskazane, dlatego w całodziennej racji pokarmowej białko jaja może być zastąpione taką samą ilością jaja całego .Twaróg dodany do pieczywa można zastąpić jajem gotowanym na miękko, wędliną chudą - zamiast potraw z sera można podawać potrawy mięsne gotowane lub półmięsne, z drobiu, z ryb . W przypadku toksycznego zapalenia wątroby, przy upośledzonym wydzielaniu żółci, konieczne jest ograniczenie tłuszczu w diecie nawet do 20 g dziennie . Należy wtedy ograniczyć lub wyeliminować z diety tłuszcz dodawany do pieczywa, a często także do potraw . Jeśli występuje otyłość dieta powinna charakteryzować się zmniejszoną wartością energetyczną kosztem zmniejszenia tłuszczów i węglowodanów . W diecie ograniczamy podawanie wędlin ( nawet chudych ), a zastępujemy je serem białym, mięsem gotowanym (chuda wołowina , kurczaki, króliki, cielęcina, schab- w ograniczonej ilości ), dżem bez pestek, miód naturalny . Ze względu na to , że żółtka jaj mogą powodować silne skurcze pęcherzyka żółciowego co jest zjawiskiem niekorzystnym przy kamicy żółciowej oraz przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, dieta pozbawiona jest żółtek jaj . W schorzeniach dróg żółciowych, ogólna ilość tłuszczu jest ograniczona . W niektórych przypadkach zaleca się podanie na czczo 1-2 łyżek oliwy z sokiem z cytryny . W chorobach pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, dieta powinna być łatwo strawna, ale ilość błonnika nie jest ograniczona . W przypadku przewlekłego zapalenia trzustki ilość tłuszczu ograniczamy ze względu na upośledzenie jego trawienia, jest w tym schorzeniu ograniczona do 40-50 g na dobę . Jeśli jednak na skutek zaburzeń w trawieniu tłuszczów pojawi się biegunka wówczas tłuszcz należy jeszcze bardziej ograniczyć . W takich przypadkach trzeba w posiłkach ograniczyć lub całkowicie wykluczyć tłuszcz dodany do pieczywa . W przewlekłym zapaleniu trzustki, do części potraw jest stosowane odtłuszczone mleko w proszku ( ilość tłuszczu w szklance mleka zmniejsza się wówczas z 5 g –mleko świeże do 4 g - mleko odtłuszczone w proszku ) . W schorzeniu tym mogą być podawane całe jaja, ale w ograniczonej ilości i tylko do potraw . Ograniczamy podawanie wędlin w zamian podajemy : ser biały (chudy), mięsa gotowane: chuda wołowina cielęcina, kurczaki, króliki, nie podajemy przetworów owocowych . ograniczamy również ilość tłuszczu dodawanego do potraw . 6. DIETA NISKOWĘGLOWODANOWA Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów przede wszystkim ma zastosowanie w żywieniu chorych na cukrzycę . Sposób żywienia chorych na cukrzyce musi dostarczać wszystkie składniki pokarmowe , a więc : węglowodany, białka, witaminy i składniki mineralne oraz zapewnić utrzymanie należnej masy ciała lub spowodować w sytuacji nadwagi lub otyłości doprowadzenie do normalizacji . Zapotrzebowanie energetyczne powinno być określone indywidualnie uwzględniając wiek, płeć, aktywność fizyczną oraz wyjściową masę ciała . Dla osób otyłych zapotrzebowanie energetyczne powinno być zmniejszone o ok. 500 kcal/dobę w stosunku do zapotrzebowania fizjologicznego . Białka pokrywają od 10-20 % ogółu energii, zgodnie z zapotrzebowaniem :0,8 – 1,0/kg masy ciała należnej . ( Przy makroalbuminurii podaż białka powinna być obniżona do 0,6 – 0,7/kg masy ciała należnej .Stosunek białka zwierzęcego do roślinnego powinien być zbliżony do pokrycia ok. 30 % białka zwierzęcego , a 70 % białka roślinnego . Tłuszcze powinny pokryć nie więcej niż 30 % energii dziennej racji pokarmowej . Podstawą składu węglowodanowego powinny być węglowodany złożone, pochodne skrobi, mąki niskiego przemiału, pieczywo razowe, kasze, ryż, płatki zbożowe, ziemniaki . Spożywanie szybko przyswajalnych jedno i dwucukrów nie jest zalecane . Przyrządzanie potraw : ✓ Gotowanie w wodzie ✓ Gotowanie na parze ✓ Pieczenie w pergaminie lub w folii ✓ Używanie naczyń przystosowanych do sporządzania potraw z ograniczona ilością tłuszczów ✓ Produkty dozwolone i zabronione w diecie niskowęglowodanowej |Produkty zalecane |Produkty, których |Produkty, które | |bez większych |spożycie należy |trzeba eliminować | |ograniczeń |ograniczyć | | |Pieczywo : chleb |Pieczywo białe, |Słodkie ciast tłuste | |najlepiej |słodzone ciasto z |np. torty, ciasta | |pełnoziarnisty, |owocami, drożdżowe |francuskie, ciasta z | |razowy, mieszany, | |dużą ilością żółtek | |bez dodatków | |jaj ( sękacz ), | |słodowych | |słodycze : czekolada, | | | |czekoladki, cukierki | |Ryż, makarony z |Ryż łuskany |Wielojajeczne makarony| |małą ilością jaj, | | | |kasze | | | |Mleko odtłuszczone |Mleko kondensowane, |Pełne mleko, | |0,5 – 1 %, jogurty |słodzone jogurty, lody,|śmietanka, lody, | |odtłuszczone 0,5 – 1 |sery żółte o |tłuste jogurty, | |%, chudy twaróg, |zawartości tłuszczu |tłuste żółte sery, | |kefir |większej niż 30 %, |napoje słodzone z | | |jaja |dodatkiem pełnego | | | |mleka i czekolady | |Różnego rodzaju |Makrela, łosoś, |Tłuste rodzaje mięsa | |chude mięsa : |pstrąg, śledź |:tłusta wołowina, | |cielęcina, konina, | |wieprzowina, tłuste | |dziczyzna, chude | |wędliny, podroby, | |gatunki wędlin, | |gęsi, kaczki, węgorz.| |wędliny drobiowe, | |Mięczaki i owoce | |drób zawsze bez | |morza( duża zawartość | |skóry, kurczaki, | |cholesterolu ), | |indyki, ryby chude | |ostrygi, małże, kraby| |morskie : dorsz, | | | |mintaj | | | |Tłuszcze – margaryny |Margaryny twarde |Masło , słonina, | |zawierające oleje | |smalec, majonez, łój, | |roślinne, z obniżoną| |sadło | |ilością tłuszczu i | | | |cholesterolu, oleje | | | |roślinne, oliwa, | | | |sojowy, | | | |słonecznikowy, | | | |rzepakowy , bezerukowy| | | |Ziemniaki | |Frytki, chipsy, | | | |ziemniaki w tłuszczu | |Jarzyny, soki |Konserwy jarzynowe, | | |jarzynowe |owoce awokado, | | | |oliwki, kukurydza, | | | |groszek zielony | | |Wszystkie owoce |Owoce konserwowe |Kandyzowane owoce, | |świeże, mrożone – | |owoce w cukrze, | |obowiązują | |suszone, orzechy, | |ograniczenia zgodnie | |daktyle, dżemy, | |z indywidualnym | |konfitury, miód | |przepisem | | | |dietetycznym | | | |Napoje : woda |Soki owocowe |Napoje alkoholowe, | |mineralna, herbata, | |szczególnie | |kawa, bawarka ( | |zawierające więcej | |wszystkie niesłodzone| |niż 8 % alkoholu lub| |), napoje ,,light” | |słodzone | UWAGA ! produkty zalecane i ograniczane muszą być zawsze stosowane zgodnie z indywidualnym przepisem dietetycznym 7. DIETA NISKOBIAŁKOWA Dieta niskobiałkowa znajduje zastosowanie najczęściej w przypadkach niewydolności nerek, a także wątroby . Dieta powinna utrzymać możliwie dobry stan odżywiania chorego, przez dostarczenie potrzebnej ilości energii, składników mineralnych i witamin, przy zmiennej ilości białka w stosunku do zapotrzebowania człowieka chorego . Ilość białka w diecie jest ustalana w zależności od tolerancji tego składnika przez organizm i może być zmieniona w czasie trwania choroby . Przy dużych ograniczeniach białka, jego zawartość w diecie powinna być niższa niż 0,5 g białka/kilogram należnej masy ciała, co stanowi ok. 20 –30 g białka, a przy mniejszych ograniczeniach podajemy ok. 40 –50 g dziennie. ✓ Wartość energetyczna i odżywcza całodziennej racji pokarmowej Energia kcal 2300 2100 Białko ogółem g 50 20 Białko zwierzęce g 40 13 Tłuszcze g 77 72 Węglowodany ogółem g 355 345 Błonnik pokarmowy g 12 9 Wapń g 0,6 0,3 Fosfor g 0,8 0,4 Żelazo mg 10 8 Sód g 0,4 0,2 Potas g 2 14 Witamina A j.m. 5156 4283 Witamina B1 mg 0,5 0,3 Witamina B2 mg 1,1 0,5 Witamina C mg 43 38 W przedstawione racji pokarmowej przy 50 g na dobę udział energii z białka ogółem wynosi 9 % , z tłuszczu 30 % i z węglowodanów 61 %. Białko pełnowartościowe stanowi ok. 80 % ogólnej ilości białka . W racji pokarmowej gdzie białko stanowi 20 g na dobę udział energii z białka ogółem wynosi 4 %, z tłuszczu 31 % i z węglowodanów 65 % . Białko pełnowartościowe stanowi ok. 66 % ogólnej ilości białka . Potrawy w diecie niskobiałkowej powinny być łatwo strawne, przygotowywane techniką gotowania, pieczenia w folii lub pergaminie . Produkty białkowe zastępujemy produktami węglowodanowymi z małą zawartością białka . ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie niskobiałkowej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy| | | |Produkty |Czerstwe pieczywo specjalne |Zwykłe pieczywo, wszystkie | |zbożowe |,,bezbiałkowe”, skrobia |kasze i mąki z wyjątkiem | | |pszenna, skrobia |mąki ziemniaczanej | | |ziemniaczana, kasze tylko | | | |jeśli występują w racji | | | |pokarmowej | | |Mleko i |Mleko 2 % słodkie i |Produkty mleczne | |produkty |zsiadłe / mleko w proszku |przekwaszone, sery żółte i | |mleczne |odtłuszczone / ser biały – |topione | | |jako zamiennik wg racji | | | |pokarmowej | | |Jaja |Gotowane na miękko, w |Gotowane na twardo, smażone| | |koszulkach ścięte na parze |w zwykły sposób | | |w formie jajecznicy, jaja | | | |sadzone na parze, żółtko do| | | |zaprawiania zup ilość wg | | | |racji pokarmowej | | |Tłuszcze |Masło , olej sojowy, |Smalec, słonina, boczek, | | |słonecznikowy, rzepakowy, |łój, margaryna, śmietana | | |oliwa, margaryna | | | |wysokogatunkowa | | |Ziemniaki |Gotowane, gotowane tłuczone,|Frytki, wszelkiego rodzaju | | |w postaci puree |ziemniaki smażone, placki | | | |ziemniaczane, pyzy | |Warzywa |Warzywa wymienione w |Warzywa nie wymienione w | | |racjach pokarmowych – |racjach pokarmowych , | | |gotowane, w formie puree, |potrawy z warzyw zaprawiane| | |z dodatkiem świeżego masła;|zasmażkami, warzywa | | |na surowo : zielona sałata,|konserwowe | | |pomidory bez skórki, | | | |cykoria, marchewka tarta | | |Owoce |Owoce wymienione w racjach |Owoce niedojrzałe, owoce | | |pokarmowych: maliny, |suszone, owoce pestkowe | | |porzeczki, truskawki, czarne| | | |jagody | | |Suche |Żadne |Wszystkie są zabronione; | |nasiona | |groch, fasola, bób, | |roślin | |soczewica | |strączkowych| | | |Cukier i |Cukier, miód, dżem bez |Chałwa, czekolada, słodycze | |słodycze |pestek |zawierające tłuszcz, kakao, | | | |orzechy | |Przyprawy |Łagodne : cukier, sok z |Ostre przyprawy : ocet, | | |cytryny, koper zielony, |pieprz, musztarda, papryka, | | |kminek, majeranek, wanilia, |chrzan, magi i kostki | | |sól wg zaleceń lekarza |bulionowe | |Zupy |Przetarte zupy owocowe z |Kapuśniaki, zupa ogórkowa, | | |dozwolonych owoców ; zupy |fasolowa, grochowa, | | |jarzynowe z dozwolonych |grzybowa, zupy zaprawiane | | |warzyw, zupa pomidorowa, |mąką pszenną, śmietaną, | | |zupy z dodatkiem świeżego |zasmażkami | | |masła, żółtka jaja, zupy | | | |zaprawiane skrobią pszenną | | | |lub ziemniaczaną | | |Potrawy |Gotowane , duszone bez |Smażone, duszone, pieczone | |mięsne i |uprzedniego obsmażania, |w sposób konwencjonalny | |rybne |potrawki, pulpety / z | | | |dodatkiem skrobi lub | | | |specjalnego pieczywa | | | |,,bezbiałkowego” | | |Potrawy z |Tylko w ramach produktów |Potrawy z mąki ; kasze - | |mąki i |podanych w racjach |jeśli nie są wymienione w | |kasz |pokarmowych; kasze : |racji pokarmowej | | |jęczmienna – perłowa, | | | |krakowska, ryż- gotowany na | | | |sypko lub w zupie; ze | | | |skrobi ciastka słodkie lub | | | |słone / jeśli nie ma | | | |ograniczeń soli / | | |Sosy |Sosy o smaku łagodnym |Sosy ostre , wszystkie na | | |zaprawiane masłem lub |zasmażkach, z mąką | | |żółtkiem, zagęszczone | | | |skrobią pszenną lub | | | |ziemniaczana, sos koperkowy,| | | |cytrynowy, potrawkowy | | |Desery |Kompoty kisiele z |Desery z przeciwwskazanych | | |dozwolonych owoców, budyń |owoców, z czekoladą, z | | |mleczny ze skrobią |orzechami, ciasta wszelkiego| | |ziemniaczaną lub pszenną; |rodzaju | | |owoce dozwolone, ciastka ze| | | |skrobi słodkie | | |Napoje |Herbata, herbata z cytryną |Kakao, płynna czekolada, | | |lub mlekiem, mleko, napoje |napoje alkoholowe | | |z dozwolonych owoców, soki | | | |z dozwolonych warzyw | | Należy pamiętać, że w niektórych przypadkach diety niskobiałkowej całkowicie wyklucza się z diety mąkę, ze względu na zawarte w niej białko roślinne . Do wszystkich potraw, które wymagają dodatku mąki do zagęszczania / zupy, sosy, kisiele, budynie / należy stosować skrobię pszenną lub ziemniaczaną . Zwykłe pieczywo zastępuje się pieczywem specjalnym pozbawionym białka . W przypadku ograniczenia w diecie potasu, należy składnik ten wypłukać szczególnie z ziemniaków i warzyw . Zależnie od stopnia restrykcji, ziemniaki i warzywa gotuje się w wodzie w całości lub rozdrobnione, a wywary odrzuca . Z warzyw i owoców można przygotować napoje, ale należy ściśle przestrzegać ilości płynów dozwolonych na cały dzień .W przypadku upośledzonego łaknienia, nudności, wymiotów należy zwrócić uwagę na smak przygotowanych potraw . Produkty stanowiące źródło białka zwierzęcego powinny wchodzić w skład każdego posiłku podstawowego, a więc śniadania, obiadu i kolacji . Im ograniczenie białka w diecie jest większe / od 20-30g /tym dokładniej należy kontrolować spożycie produktów dostarczających tego składnika . 8. DIETA BOGATOBIAŁKOWA Dieta bogatobiałkowa jest to dieta dostarczająca 1, 5-2 g białka na kilogram należnej masy ciała / dieta ogólna 0,8 –1 g/kg m.c/d/ . Jako typowe przykłady schorzeń, w których zwiększona ilość białka w całodziennej racji pokarmowej jest konieczna można wymienić : ✓ Wyrównana marskość wątroby ✓ Przewlekłe zapalenie wątroby o przebiegu lekkim ✓ Nerczyca ✓ Niedobory pokarmowe, wychudzenie ✓ Złamania, rekonwalescencja ✓ Oparzenia w celu regeneracji ✓ Choroby zakaźne / gruźlica / ✓ Choroby nowotworowe ✓ Niedokrwistość niedobarwliwa ✓ Wrzodziejące zapalenie jelita grubego Zadaniem diety bogato białkowej jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości białka o wysokiej wartości odżywczej, przede wszystkim dla celów anabolicznych takich jak : budowa i odbudowa komórek i tkanek ustroju, tworzenie białka ciał odpornościowych, enzymów, hormonów . W praktyce dieta ta jest bogata w produkty obfitujące w białko pochodzenia zwierzęcego, a więc mleko, sery , jaja, mięso i jego przetwory, ryby . Techniki sporządzania potraw są różne dla poszczególnych jednostek chorobowych . Najczęściej jednak stosowanymi technikami kulinarnymi jest gotowanie w wodzie lub na parze . Wartość energetyczna i odżywcza całodziennej racji pokarmowej Energia kcal 2400 Białko ogółem g 120 Białko zwierzęce g 97 Tłuszcze g 73 Węglowodany g 318 Błonnik g 21 Wapń g 1,7 Żelazo mg 18 Sód g 2 Witamina A j.m. 4740 Witamina B1 mg 1,5 Witamina B2 mg 3,5 Witamina C mg 66 ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie bogatobiałkowej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy| | | |Produkty |Pieczywo jasne i |Pieczywo razowe żytnie i | |zbożowe |czerstwe/Graham w |pszenne, pieczywo świeże, | | |ograniczonej ilości/, |grube kasze: pęczak, | | |sucharki, drobne kasze: |gryczana, grube makarony | | |manna, krakowska, | | | |jęczmienna łamana – dobrze | | | |oczyszczone, ryż, drobne | | | |makarony | | |Mleko i |Mleko słodkie i zsiadłe –|Mleko pełne tłuste, mleko| |produkty |2 %tłuszcz, mleko w |w proszku pełne, | |mleczne |proszku odtłuszczone, sery|przetwory mleczne | | |białe, twaróg |przekwaszone | | |homogenizowany, żółte, | | | |topione w ograniczonych | | | |ilościach | | |Jaja |Gotowane na miękko, w |Gotowane na twardo i | | |koszulkach, ścięte na |smażone w zwykły sposób | | |parze w formie | | | |jajecznicy, jaj sadzonych,| | | |omletów | | |Mięso, |Mięsa chude : wołowina, |Mięsa tłuste : baranina, | |drób, |wieprzowina w ograniczonej|wieprzowina, gęsi, kaczki,| |wędliny, |ilości, cielęcina, |tłuste wędliny: parówki, | |ryby |kurczaki, wędliny chude : |ryby: węgorz, halibut, | | |szynka, polędwica, |produkty mięsne i rybne | | |kiełbasa szynkowa, ryby: |wędzone, mięsa peklowane | | |dorsz, leszcz, płastuga, | | | |sola, szczupak, pstrąg, | | | |sandacz | | |Tłuszcze |Masło roślinne, margaryna |Śmietana, smalec,słonina, | | |wysokogatunkowa miękka, |boczek, łój wołowy | | |słodka śmietanka, oleje | | | |roślinne : sojowy, | | | |słonecznikowy, oliwa | | |Ziemniaki |Gotowane, gotowane tłuczone|Frytki, ziemniaki smażone,| | |, w postaci puree |placki ziemniaczane | |Warzywa |Marchew, buraki, kalafior,|Kapusta, papryka, cebula, | | |dynia, szpinak, kabaczki, |szczypior, brukiew, | | |młody zielony groszek, |rzodkiewki, warzywa z | | |fasolka szparagowa, |zasmażkami, konserwowane | | |warzywa z wody, oprószone|octem | | |mąką z dodatkiem masła - | | | |bez zasmażek | | | |Na surowo: zielona | | | |sałata, cykoria, pomidory | | | |bez skórki, utarta | | | |marchew z jabłkiem | | |Owoce |Owoce dojrzałe, bez skórki|Wszystkie owoce | | |i pestek, winogrona, |niedojrzałe, gruszki, | | |arbuzy, morele, |śliwki, czereśnie, agrest, | | |brzoskwinie, maliny, |owoce suszone, orzechy | | |porzeczki w formie | | | |przecieru lub soku, | | | |jabłka, pomarańcze | | |Suche | |Wszystkie zabronione | |strączkowe | | | |Cukier i |Cukier, miód, dżemy bez |Chałwa, czekolada, | |słodycze |pestek, przetwory owocowe |słodycze zawierające | | |z dodatkiem cukru |tłuszcz, orzechy | | |:kompoty, galaretki | | |Przyprawy |Tylko łagodne : sól, |Ostre przyprawy : ocet, | | |cukier, sok z cytryny, |pieprz, musztarda, papryka| | |koper zielony, kminek, | | | |wanilia, cynamon | | |Zupy |Kleiki, krupniki z |Kapuśniaki, ogórkowa, | | |dozwolonych kasz, zupy |fasolowa, grochówka, zupy | | |mleczne, przetarte zupy |ze śmietaną lub | | |owocowe, zupy warzywne |zasmażkami | | |czyste, jarzynowe z | | | |dozwolonych warzyw, | | | |ziemniaczana, zagęszczane | | | |zawiesina mąki w wodzie, | | | |mleku lub słodkiej | | | |śmietance, bez zasmażek; | | | |zaciągane żółtkiem lub | | | |dodatkiem świeżego masła | | |Potrawy |Gotowane, duszone bez |Smażone, pieczone, duszone| |mięsne i |uprzedniego obsmażenia, |w sposób tradycyjny | |rybne |pieczone w folii lub | | | |pergaminie, potrawki, | | | |pulpety, budynie | | |Potrawy z |Kasze gotowane na sypko |Kluski kładzione, | |mąki i |lub rozklejane; budynie z|francuskie | |kasz |kasz z dodatkiem mięsa, | | | |warzyw, owoców, lane | | | |kluski, pierogi leniwe, | | | |naleśniki | | |Sosy |O smaku łagodnym, na |Ostre ,na zasmażkach | | |wywarach z warzyw lub na| | | |mleku, z dodatkiem masła | | | |lub żółtka, zagęszczone | | | |zawiesiną mąki i wody, | | | |mleka lub słodkiej | | | |śmietanki, koperkowy, | | | |cytrynowy, potrawkowy, | | | |majonez tylko świeży | | | |przygotowany z dozwolonych| | | |olejów roślinnych z | | | |dodatkiem soku z cytryny | | |Desery |Kompoty, kisiele, musy, |Torty i ciasta z kremem,| | |galaretki z owoców |pączki, faworki, tłuste | | |dozwolonych; galaretki, |ciasta jak francuskie, | | |kisiele, kremy, budynie – |wszystkie ciasta z | | |z mleka; owoce w |dodatkiem proszku do | | |galarecie lub kremie, |pieczenia są zabronione | | |biszkopty, czerstwe ciasto| | | |drożdżowe | | |Napoje |Herbata, kawa o ile nie |Kakao, płynna czekolada, | | |ma przeciwwskazań, mleko,|napoje alkoholowe | | |napoje owocowe, soki | | | |warzywne | | 9. DIETA UBOGORESZTKOWA Zastosowanie i ogólne zasady diety Dieta ubogoresztkowa znajduje zastosowanie w chorobach przewodu pokarmowego głównie ✓ W stanach zapalnych jelit ✓ We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego Dieta ubogoresztkowa ma na celu oszczędzanie jelita poprzez wyeliminowanie z pożywienia produktów spożywczych bogatych w błonnik, który działa drażniąco na błonę śluzową jelit . Z uwagi na występujące w tych jednostkach chorobowych biegunki , chory traci duże ilości białka i płynów, dlatego też dieta powinna być bogatobiałkowa, wysokoenergetyczna i niskotłuszczowa, nie drażniąca mechanicznie, chemicznie i termicznie . Często chory nie toleruje mleka, dlatego ograniczamy podaż mleka i przetworów mlecznych, które powodują fermentację w jelicie i wzdęcia . W początkowej fazie choroby podajemy słabą herbatę, słabe rosoły wołowe, sok z czarnych jagód z żelatyną, puree z marchwi, czerstwą bułkę, sucharki, ryż . W miarę ustępowania objawów do diety dołączamy delikatne gatunki mięsa gotowanego, ryb, drobiu, puree z ziemniaków . Owoce i warzywa podajemy w postaci gotowanej, gdy stolce nabiorą odpowiedniej konsystencji / nie zawierają krwi i ropy / . W diecie ubogoresztkowej zastosowanie mają potrawy gotowane w wodzie i parze, duszone bez tłuszczu, pieczone w pergaminie . Zabronione są potrawy smażone, duszone i pieczone w sposób tradycyjny . Unikamy podawania surowych owoców i warzyw, warzyw zwierających duże ilości błonnika, produktów wzdymających, ostrych przypraw, napojów alkoholowych, napojów gazowanych . Wartość odżywcza i energetyczna dziennej racji pokarmowej Energia 2400 kcal Białko 99 g Tłuszcze 45 g Węglowodany 395 g Błonnik pokarmowy 20 g Wapń 1 g Żelazo 16 mg Witamina A 3700 j.m. Witamina B1 1,3 mg Witamina B2 2,1mg Witamina C 65 mg Wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej pokrywa Białko 18 % Tłuszcze 18 % Węglowodany 64 % ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie ubogoresztkowej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy| | | |Produkty |Pieczywo pszenne jasne, |Pieczywo razowe, żytnie, | |zbożowe |czerstwe, sucharki, mąka |świeże, mąka żytnia i | | |pszenna jasna, kasza |razowa, grube kasze, | | |manna, ryż, kasza |makarony | | |jęczmienna łamana, drobny | | | |makaron | | |Mleko i |W ograniczonych ilościach |Mleko zsiadłe | |produkty |mleko słodkie, świeży ser|przekwaszone, ser żółty, | |mleczne |twarogowy |topiony | |Jaja |Gotowane na miękko, jaja |Gotowane na twardo, w | | |w koszulkach, jaja |majonezie, jaja sadzone, | | |sadzone lub jajecznica |jajecznica | | |przygotowana na parze | | |Mięso, |Mięsa chude: wołowina, |Tłuste gatunki mięs i | |wędliny, |cielęcina, króliki, chudy |drobiu, wieprzowina, | |ryby |schab, kurczaki, indyk, |baranina, kaczki, gęsi, | | |chude ryby : płastuga, |dziczyzna, podroby, tłuste| | |dorsz, leszcz, szczupak, |gatunki wędlin, | | |sandacz, sola, chude |Tłuste gatunki ryb: | | |wędliny : polędwica, chuda|węgorz, makrela, łosoś, | | |szynka, kiełbasa szynkowa,|śledź, sardynka, ryby | | |chude wędliny drobiowe, |wędzone, konserwy mięsne i| | |szynka wołowa |rybne | |Tłuszcze |Świeże masło, słodka |Margaryny utwardzane, | | |śmietanka, oleje roślinne:|smalec, słonina, boczek, | | |słonecznikowy, sojowy, |kwaśna śmietana, łój | | |oliwa, miękkie margaryny |wołowy i barani | | |wysokogatunkowe | | |Ziemniaki |Gotowane, w postaci puree|Ziemniaki smażone, frytki,| | | |placki ziemniaczane, pyzy | |Warzywa |Gotowane: marchew, buraki,|Wszystkie warzywa w | | |dynia, szpinak, kabaczek, |postaci surówek, warzywa | | |kalafior, fasolka |kapustne, ogórki, | | |szparagowa, groszek |rzodkiewka, rzepa, cebula, | | |zielony w ograniczonych |papryka, szczaw, chrzan, | | |ilościach jako dodatek do|warzywa z zasmażkami, | | |zup lub innych |grzyby, warzywa | | |warzyw/najlepiej |konserwowe, kiszone | | |przetarte/, warzywa | | | |gotowane oprószone mąką z| | | |dodatkiem masła, bez | | | |zasmażek. Na surowo w | | | |ograniczonych ilościach | | | |sałata zielona, pomidory | | | |bez | | |Owoce |Dojrzałe owoce bez skórki|Wszystkie owoce | | |i pestek gotowane ew. |niedojrzałe, gruszki, | | |przetarte, jabłka, |śliwki, czereśnie, agrest,| | |truskawki, morele, banany,|winogrona, orzechy, owoce | | |brzoskwinie gotowane lub |suszone, owoce jagodowe | | |pieczone, rozcieńczone |nieprzetarte / porzeczki, | | |soki owocowe |maliny, czarne jagody, | | | |jeżyny / | |Suche | |Wszystkie są zabronione | |strączkowe | | | |Cukier i |Cukier, miód, dżemy/ bez |Cukier i miód w | |słodycze |pestek/ w ograniczonych |większych ilościach, | | |ilościach |chałwa, czekolada, kakao, | | | |słodycze | |Przyprawy |Tylko łagodne: sól, |Ostre przyprawy; pieprz, | | |cukier, wanilia, sok z |ocet, musztarda, papryka | | |cytryny, koper zielony |ostra | |Zupy |Kleiki, krupniki z |Mocne rosoły, zupy na | | |dozwolonych kasz, warzywne|mocnych wywarach z kości | | |z dozwolonych jarzyn, |i mięsa, zupy rybne, | | |owocowe podprawiane mąką, |kapuśniaki, ogórkowa, | | |zupy zaciągane żółtkiem, |grochowa, fasolowa, zupy | | |zupy mleczne w |zasmażane, zaprawiane | | |ograniczonych ilościach |kwaśną śmietaną | |Potrawy |Gotowane, duszone bez |Smażone, duszone, pieczone| |mięsne i |uprzedniego obsmażania, |w sposób tradycyjny | |rybne |pieczone w folii lub | | | |pergaminie, potrawki, | | | |pulpety, budynie | | |Potrawy z |Makaron nitki, drobne |Smażone kotlety jarzynowe,| |mąki i |kasze rozklejane lub na |naleśniki, kluski | |kasz |sypko, lane kluski, |kładzione, ciasto | | |leniwe pierogi, risotta z|pierogowe, gruby makaron | | |mięsem | | |Sosy |Łagodne: owocowe, warzywne|Ostre , na zasmażkach, | | |zagęszczone mąką, |chrzanowy, musztardowy, | | |koperkowy, potrawkowy, |majonezowy, grecki | | |jarzynowy, cytrynowy, | | | |waniliowy | | |Desery |Kompoty, soki z |Desery z owoców | | |dozwolonych owoców |przeciwwskazanych, z | | |przecierane, galaretki i |czekoladą, z orzechami, | | |kisiele owocowe, musy, |desery z dużą ilością | | |budynie i kisiele |cukru, torty i ciastka z| | |mleczno-owocowe, soki |kremem, pączki, faworki, | | |owocowe, biszkopty, |ciasta z alkoholem | | |herbatniki, przeciery z | | | |owoców dozwolonych , mało | | | |słodzone | | |Napoje |Herbata, kawa zbożowa z |Kawa naturalna, mleko, | | |mlekiem, soki owocowe, |napoje alkoholowe, napoje | | |soki warzywne, w |gazowane, płynna czekolada| | |ograniczonych ilościach | | | |kakao na mleku | | 10. DIETA UBOGOENERGETYCZNA Zastosowanie i ogólne zasady diety: Dieta ubogoenergetyczna stosowana jest u osób z nadwagą i otyłością oraz w początkowych okresach rekonwalescencji po przebytych chorobach, jeżeli chory musi stopniowo dochodzić do żywienia o pełnej wartości odżywczej , w drugim przypadku należy stosować dietę ubogoenergetyczną lekkostrawną . Zadaniem diety ubogoenergetycznej jest zmniejszenie masy ciała u osoby z nadwagą lub otyłością do tzw. należnej masy ciała .Aby ten cel uzyskać, należy zmniejszyć zapotrzebowanie energetyczne poprzez ograniczenie niektórych składników odżywczych w diecie, co w efekcie daje ujemny bilans energetyczny . W procesie odchudzania źródłem energii, obok pożywienia jest własna tkanka tłuszczowa . Dieta ubogoenergetyczna jest dietą indywidualna, modyfikowana w zależnosci od stopnia otyłości pacjenta . Ograniczenie pożywienia musi być tak realizowane, aby ilość składników odżywczych / poza tłuszczem i węglowodanami / dostarczonych w tej diecie były możliwie bliskie zapotrzebowania człowieka zdrowego . Dieta powinna być bogata w białko, składniki mineralne, witaminy i błonnik . Zmniejszona wartość energetyczną diety uzyskuje się przez ograniczenie w całodziennym pożywieniu ilości tłuszczu zawartego w produktach i dodanego do potraw, oraz ograniczenia produktów bogatych w węglowodany, głównie cukru . Dieta ubogoenergetyczna nie wymaga ograniczenia płynów i soli kuchennej, jeżeli otyłości nie towarzyszy nadciśnienie lub obrzęki . ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie ubogoenergetycznej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy| | | |Produkty |Pieczywo razowe pszenne i|Pieczywo jasne świeże , | |zbożowe |żytnie, czerstwe, |cukiernicze | | |grahamki, kasze i | | | |makarony w ograniczonych | | | |ilościach | | |Mleko i |Mleko słodkie i zsiadłe |Przetwory mleczne | |przetwory |odtłuszczone, mleko w |przekwaszone, mleko | |mleczne |proszku odtłuszczone, ser |tłuste, sery żółte i | | |twarogowy chudy |topione, ser biały tłusty| |Jaja |Gotowane na miękko, w |Gotowane na twardo, | | |koszulkach, sadzone na |smażone w sposób | | |parze, omlety |tradycyjny | |Mięso, |Mięso chude : wołowina, |Mięso tłuste: wieprzowina, | |drób, ryby |cielęcina, baranina, |tłusta baranina, gęsi, | | |wieprzowina w |kaczki, ryby tłuste : | | |ograniczonych ilościach, |węgorz, halibut, łosoś, | | |kurczaki, indyk, królik, |śledź, makrela, konserwy | | |ryby chude: dorsz, |mięsne i rybne, ryby | | |leszcz, płastuga, sola, |wędzone | | |sandacz, mintaj, szczupak | | |Wędliny |Wędliny chude : szynka, |Wszystkie tłuste gatunki | | |polędwica, kiełbasa |wędlin | | |szynkowa, szynka wołowa, | | | |wędliny drobiowe, parówki | | | |w ograniczonych ilościach | | |Tłuszcze |Masło, wysokogatunkowa |Śmietana, smalec, słonina,| | |margaryna, oliwa, olej |boczek, łój wołowy i | | |sojowy, słonecznikowy, |barani, margaryna | | |rzepakowy |utwardzana | |Ziemniaki |Gotowane, ziemniaki puree |Frytki, wszelkiego rodzaju| | | |ziemniaki smażone, placki | | | |ziemniaczane, pyzy, chipsy| |Warzywa |Wszystkie warzywa w |Groch, fasola, warzywa z | | |postaci surówek, gotowane |zasmażkami, konserwowane | | |bez zasmażek |octem | |Owoce |Wszystkie dozwolone, | | | |ograniczyć banany, | | | |gruszki, winogrona | | |Suche |Wszystkie w ograniczonej | | |strączkowe |ilości | | |Cukier i |Cukier w ograniczonej |Chałwa, czekolada, kakao, | |słodycze |ilości |słodycze | |Przyprawy |Łagodne : sól, sok z |Ostre: ocet, pieprz, | | |cytryny, koper zielony, |musztarda, ostra papryka | | |kminek, majeranek, |mielona, wszystkiego | | |wanilia, cynamon |rodzaju pikle, majonez, | | | |keczup | |Zupy |Zupy niskoenergetyczne |Zupy zasmażane, zaprawiane| | |czyste: barszcz, |mąką, ograniczyć grochową,| | |pomidorowa, zupy |fasolową | | |jarzynowe, owocowa mało | | | |słodka, zupy mleczne z | | | |mleka odtłuszczonego | | |Potrawy |Gotowane, duszone bez |Smażone, pieczone, duszone| |mięsne i |uprzedniego obsmażenia, |w tradycyjny sposób | |rybne |pieczone w folii lub | | | |pergaminie, pulpety, | | | |potrawki, budynie | | |Potrawy | |Wszelkiego rodzaju | |mączne | |pierogi, kluski, | | | |naleśniki, kotlety | | | |jarzynowe, placki | | | |ziemniaczane | |Desery |Kisiele mleczne i |Tort, ciastka z kremem, | | |owocowe, mało słodki |pączki, faworki, ciasta | | |kompot, musy, galaretki |francuskie, kruche ciasta,| | |owocowe i z owoców, |bardzo słodkie bezy | | |desery bez cukru | | |Napoje |Herbata, kawa, kawa |Mocne kakao, płynna | | |naturalna, mleko |czekolada, napoje | | |odtłuszczone, napoje |słodzone, napoje | | |owocowe bez cukru, napoje|alkoholowe | | |warzywne | | Wartość energetyczna i odżywcza diety ubogoenergetycznej Energia 1500 kcal Białko 83 g Tłuszcze 41 g Węglowodany 202 g Błonnik pokarmowy 24 g Wapń 0,8 g Żelazo 17.mg Sól 1,7 g Witamina A 3550 j.m. Witamina B1 1,1 mg Witamina B2 1,8 mg Witamina C 74 mg Wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej pokrywa Białko 22 % Węglowodany 54 % Tłuszcze 24 % 11. DIETA PAPKOWATA Dieta papkowata może być stosowana w różnych schorzeniach jamy ustnej lub przełyku, oraz u chorych, którzy nie mogą gryźć lub połykać rozdrobnionego pożywienia, ma ona również zastosowanie w okresach rekonwalescencji po niektórych zabiegach operacyjnych . Dieta papkowata wartością energetyczną i zawartością składników odżywczych nie różni się od diety łatwo strawnej . ✓ Wartość energetyczna i odżywcza codziennej racji pokarmowej Energia 2400 kcal Białko ogółem 93 g Białko zwierzęce 65 g Tłuszcze 78 g Węglowodany ogółem 330 g Błonnik pokarmowy 24 g Wapń 1 g Żelazo 18 mg Witamina A 5000 j.m. Witamina B1 1,5 mg Witamina B2 2,1 mg Witamina C 73 mg Dieta papkowata stanowi dość prostą modyfikację diety łatwo strawnej polegającą jedynie na tym , że produkty i potrawy w diecie podawane są w formie nie wymagającej gryzienia / przemielone, przetarte. Potrawy powinny być gotowane, pieczone w folii lub pergaminie w formie przemielonej . W związku z tym zaleca się podawać : ✓ Pieczywo miękkie, delikatne i pozbawione skórki, w miarę potrzeby rozdrobnione ew. namoczone w mleku, herbacie; kasze i kluski drobne, dobrze ugotowane. , makaron drobny dobrze ugotowany ✓ Jaja na miękko lub jako jajecznica sporządzona na parze; drób, mięso, ryby tylko mielone lub zmiksowane; wędliny zmielone i przygotowane w formie pasty ✓ Warzywa i ziemniaki ugotowane do całkowitej miękkości, mogą być podawane w formie pasty, jako puree, dokładnie posiekane lub zmielone w maszynce ✓ Warzywa surowe są na ogół wykluczone, wyjątek może stanowić młoda marchew starta na drobnej tarce, pomidory obrane ze skórki i drobno posiekane, delikatna sałata zielona drobno posiekana ✓ Owoce gotowane w formie kompotu; gotowane przetarte jako przecier, mus, napój, jabłko pieczone; ✓ Owoce surowe np. jabłko starte na tarce, drobne jagody, maliny, poziomki, truskawki, przeciery lub soki owocowe z porzeczek, owoców cytrusowych, winogron ✓ Produkty i potrawy dozwolone w diecie papkowatej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy | | | | |Pieczywo jasne i czerstwe |Pieczywo razowe żytnie i | |Produkty |(czasem pieczywo typu |pszenne, każde pieczywo | |zbożowe |Graham w ograniczonej |świeże, grube kasze: | | |ilości), sucharki, drobne |pęczak, gryczana, grube | | |kasze: manna, krakowska, |makarony | | |jęczmienna łamana dobrze | | | |oczyszczona, ryż, drobne | | | |makarony | | |Mleko i |Mleko słodkie i zsiadłe, |Przetwory mleczne | |produkty |biały ser, twaróg zwykły, |przekwaszone, sery żółte | |mleczne |homogenizowany | | | |Gotowane na miękko, w |Gotowane na twardo i | |Jaja |koszulkach, ścięte na parze|smażone w zwykły sposób | | |w formie jajecznicy, jaj | | | |sadzonych, omletów | | | |Mięsa chude, wołowina, |Mięsa tłuste: baranina, | | |cielęcina, kurczaki, chuda |wieprzowina, gęsi, kaczki. | | |wieprzowina w ograniczonej |Ryby tłuste: węgorz, | |Mięso, |ilości. |pałasz, halibut. Wędliny | |wędliny, ryby|Ryby chude: dorsz, leszcz, |tłuste, produkty mięsne i | | |sola, płastuga, szczupak, |rybne wędzone, mięsa | | |sandacz. Wędliny chude: |peklowane | | |szynka, polędwica, chuda | | | |kiełbasa, szynkowa wieprzowa| | | |lub wołowa, parówki w | | | |ograniczonej ilości | | | |Masło, słodka śmietanka, |Śmietana, smalec, słonina, | |Tłuszcze |oleje roślinne: sojowy, |boczek, łój wołowy, | | |słonecznikowy, rzepakowy, |barani, margaryny twarde | | |oliwa,(masło roślinne, | | | |margaryny wysokogatunkowe w | | | |ograniczonej ilości) | | |Ziemniaki |Gotowane, gotowane tłuczone,|Frytki, ziemniaki smażone, | | |w postaci puree |placki ziemniaczane, pyzy | | |Marchew, kalafior, buraki, |Wszystkie odmiany kapusty, | | |dynia, szpinak, kabaczki, |papryka, szczypior, cebula,| | |młody zielony groszek, |ogórki, brukiew, | |Warzywa |młoda fasolka szparagowa, |rzodkiewki, warzywa z | | |warzywa z wody oprószone |zasmażkami, konserwowane | | |mąką z dodatkiem świeżego |octem | | |masła, bez zasmażek. Na | | | |surowo: sałata zielona, | | | |cykoria, pomidor bez | | | |skórki, utarta marchewka z | | | |jabłkiem | | | |Owoce dobrze dojrzałe bez |Wszystkie owoce | |Owoce |skórki i bez pestek – |niedojrzałe, gruszki, | | |jabłka, truskawki, morele, |śliwki, czereśnie, agrest, | | |brzoskwinie, pomarańcze, |owoce suszone, orzechy | | |banany, maliny i porzeczki | | | |w formie przecieru lub | | | |soku | | |Suche | |Wszystkie są zabronione: | |strączkowe | |groch, fasola, bób, | | | |soczewica | | |Cukier, miód, dżemy bez |Chałwa, czekolada, słodycze| |Cukier i |pestek, przetwory owocowe z|zawierające tłuszcz, kakao,| |słodycze |dodatkiem cukru: kompoty, |orzechy | | |galaretki | | | |Tylko łagodne w |Ostre przyprawy: ocet, | |Przyprawy |ograniczonych ilościach, |pieprz, musztarda, papryka | | |sól, cukier, sok z | | | |cytryny, koper zielony, | | | |kminek, wanilia, cynamon | | | |Kleiki, krupniki z kasz |Kapuśniaki , zupa ogórkowa,| | |dozwolonych, zupy mleczne, |fasolowa, grochówka, zupy | | |przetarte zupy owocowe, |zaprawiane zasmażkami | |Zupy |zupy warzywne | | | |czyste(barszcz, pomidorowa), | | | |zupy jarzynowe z | | | |dozwolonych warzyw, zupa | | | |ziemniaczana,(zupy na | | | |odtłuszczonych wywarach | | | |mięsnych lub z kości | | | |cielęcych lub wołowych), | | | |zupy zagęszczane zawiesiną | | | |mąki w wodzie, mleku lub | | | |słodkiej śmietance bez | | | |zasmażek, zupy zaciągnięte | | | |żółtkiem lub z dodatkiem | | | |świeżego masła | | | |Gotowane, duszone bez |Smażone, duszone, pieczone | |Potrawy |obsmażania, pieczone w |w sposób konwencjonalny | |mięsne i |folii lub pergaminie, | | |rybne |potrawki, pulpety, budynie | | | |Kasze gotowane na sypko |Smażone kotlety z kaszy, | |Potrawy z |lub rozklejone, budynie z |kluski kładzione, | |mąki i kasz |kasz z dodatkiem mięsa, |francuskie zacierki | | |warzyw lub owoców, lane | | | |kluski, leniwe pierogi z | | | |małym dodatkiem mąki | | | |O smaku łagodnym zaprawiane|Ostre na zasmażkach, sosy | | |słodką śmietanką, masłem |na mocnych i tłustych | | |lub żółtkiem, zagęszczone |wywarach mięsnych lub z | | |zawiesiną mąki w wodzie, |kości | |Sosy |mleku, słodkiej śmietance. | | | |Sos: koperkowy, cytrynowy, | | | |potrawkowy, sosy owocowe ze| | | |słodką śmietanką, majonez | | | |tylko domowy, świeżo | | | |przygotowany z dozwolonych | | | |olejów roślinnych z | | | |dodatkiem soku z cytryny (| | | |bez musztardy) | | | |Kompoty, kisiele, musy, |Torty i ciastka z kremem, | | |galaretki z owoców |pączki, faworki, tłuste | |Desery |dozwolonych, galaretki, |ciasta jak francuskie, | | |kisiele, kremy z mleka, |piaskowe, kruche | | |owoce w galarecie lub | | | |kremie, biszkopty, czerstwe | | | |ciasto drożdżowe | | | |Herbata, kawa ( o ile nie |Mocne kakao, płynna | |Napoje |ma przeciwwskazań ), mleko, |czekolada, napoje | | |napoje owocowe, soki |alkoholowe | | |warzywne | | 12. DIETA PŁYNNA Zastosowanie : Dietę płynną stosuje się przede wszystkim w przypadkach, w których chory nie toleruje pożywienia- nudności, wymioty, brak łaknienia, biegunka, stany pooperacyjne, na specjalne zlecenie. Zasady diety Dieta płynna ma za zadanie chronić cały przewód pokarmowy przed podrażnieniami mechanicznymi, chemicznymi i termicznymi . Dieta jest łatwo strawna i uboga w błonnik . Pokarmy stałe po rozdrobnieniu sa odpowiednio rozcieńczone dla nadania posiłkom konsystencji płynnej . Dieta pozbawiona jest drażniących przypraw, potrawy mają łagodny smak . Pieczywo podaje się rozmoczone w mleku, herbacie, kawie zbożowej, ew. w rosole . Kasza manna może być ugotowana na mleku lub czystej zupie, inne kasze muszą być rozgotowane i przetarte .Mąka służy do lekkiego zagęszczania zup, kisieli. Ziemniaki podaje się ugotowane i przetarte, w formie zupy ziemniaczanej, z wywarem lub przecierem z ugotowanych warzyw lub z rosołem . Warzywa gotowane i przetarte podaje się w formie zupy , z dodatkiem rosołu . Temperatura posiłków powinna być równa pokojowej lub temperaturze ciała / 25 – 35 stopni / Jest to dieta niefizjologiczna i nie może być stosowana przez dłuższy czas . Kontynuacją diety płynnej jest dieta płynna wzmocniona . 13. DIETA PŁYNNA WZMOCNIONA Jest to dieta o konsystencji płynnej, dostarczająca w odróżnieniu od diety płynnej wystarczającej ilości energii i składników odżywczych , a także wzbogacona o nabiał, jaja, mięso, owoce . Ser biały i ser twarogowy homogenizowany należy miksować z mlekiem ew. z dodatkiem słodkiej śmietanki. Jaja po ugotowaniu na miękko lub w koszulce powinny być zmiksowane z mlekiem ew. zupą jarzynową lub rosołem . Surowe jajo może być utarte z cukrem i połączone z rzadkim budyniem przygotowanym z mleka i mąki . Mięso gotowane, dokładnie zmielone lub zmiksowane łączy się z rosołem . Jeżeli rosoły są wykluczone mięso dodaje się do wywarów z warzyw, do przetartej zupy ziemniaczanej, jarzynowej, krupniku . warzywa surowe dozwolone są tylko w formie soku lub rozcieńczonego przecieru jak np. z pomidorów . Owoce najczęściej podaje się jako sok z malin, porzeczek, jabłek, owoców cytrusowych . Mogą też być podawane owoce surowe, np. jagodowe w formie przecieru, inne owoce gotowane i przetarte lub jak np. jabłka upieczone i przetarte- zawsze rozcieńczone do konsystencji płynnej . Wartość energetyczna i odżywcza całodziennej racji pokarmowej Energia kcal 2000 Białko ogółem g 90 Białko zwierzęce g 75 Tłuszcze g 63 Węglowodany g 270 Błonnik g 13 Wapń g 2 Żelazo mg 13 Witamina A j m. 3575 Witamina B1 mg 1,1 Witamina B2 mg 3,0 Witamina C mg 87 ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie płynnej wzmocnionej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |lub potrawy| | | |Produkty |Pieczywo jasne i czerstwe,|Każde pieczywo świeże, | |zbożowe |mąka, kasza manna, inne |pieczywo razowe, kasze, | | |kasze w formie kleików |makarony | |Mleko i |Mleko słodkie, mleko |Przetwory mleczne | |produkty |zsiadłe, ser biały, ser |przekwaszone, sery żółte | |mleczne |twarogowy homogenizowany |i topione | |Jaja |Gotowane na miękko, w |Gotowane na twardo, | | |koszulkach |smażone | |Mięso , |Mięsa chude : wołowina, |Mięsa tłuste : baranina, | |wędliny, |cielęcina, kurczaki, |wieprzowina, kaczki , gęsi,| |ryby |indyki, chude wędliny |wędliny tłuste, tłuste | | |drobiowe, chude ryby : |ryby :węgorz, pałasz, | | |dorsz, leszcz, sola, |halibut | | |płastuga, szczupak, | | | |sandacz | | |Tłuszcze |Masło, słodka śmietanka, |Śmietana, smalec, słonina,| | |oleje roślinne: |boczek, margaryny | | |słonecznikowy, sojowy | | |Ziemniaki |Gotowane i przetarte |Gotowane całe, smażone | |Warzywa |Gotowane i przetarte, |Kapusty, papryka, | | |soki z warzyw surowych, |szczypior, cebula, ogórki,| | |przecier z pomidorów |warzywa surowe, gotowane | | | |nieprzetarte | |Owoce |Soki owocowe, przeciery z|Gruszki, śliwki, | | |owoców surowych, |czereśnie, agrest, owoce | | |gotowanych, pieczonych o |suszone | | |konsystencji płynnej | | |Warzywa | |Wszystkie zabronione | |strączkowe | | | |Cukier i |Cukier, miód, kompoty |Chałwa, czekolada, | |słodycze |przetarte z cukrem, |słodycze zawierające | | |płynne kisiele |kakao, orzechy | |Przyprawy |Tylko łagodne w |Ostre przyprawy : ocet, | | |ograniczonych ilościach : |pieprz, musztarda, | | |sól, cukier, sok z |papryka, wszystkiego | | |cytryny, koper zielony, |rodzaju pikle | | |wanilia | | 14. DIETA PŁYNNA MIKSOWANA –SONDA Zastosowanie : ✓ W niektórych schorzeniach jamy ustnej i urazach twarzoczaszki ✓ W stanach po oparzeniach przełyku i żołądka ✓ W nowotworach przełyku i wpustu żołądka ✓ U chorych nieprzytomnych ✓ W innych stanach chorobowych Pożywienie do podawania przez zgłębnik musi mieć odpowiednią wartość energetyczną i zawierać składniki odżywcze . Dieta powinna być dobrze tolerowana przez chorego, aby nie wywoływała wymiotów, łatwo trawiona, nie powodująca wzdęć, biegunki, zaparcia . Musi być o odpowiedniej konsystencji, aby łatwo przechodziła przez zgłębnik . Najczęściej stosowane są trzy rodzaje pożywienia do stosowania przez zgłębnik : ✓ Podstawą diety jest mleko z niewielkim dodatkiem innych produktów / jaja, twaróg / ✓ Pożywienie mieszane i poddawane dokładnemu rozdrobnieniu przez zmiksowanie ✓ Preparaty gotowe, w postaci płynnej albo sproszkowanej i wówczas preparat miesza się z odpowiednią ilością wody Zazwyczaj początkowo pożywienie można podawać w różnych porcjach / 80 – 85 ml / co godzinę przez całą dobę, później jeżeli pożywienie jest dobrze tolerowane, w 6 równych porcjach po 330 - 350 ml, z czterogodzinnymi przerwami .Jednakże po okresie adaptacji wskazane jest podawanie 6 posiłków co 2,5 – 3 godziny tak, aby chory miał przerwę nocną .Proporcja białek, tłuszczów, węglowodanów powinny być zbliżone do tej , którą się zaleca w żywieniu człowieka zdrowego . Największe stężenie składników diety jest takie gdy 1 ml pożywienia dostarcza ok. 1 kcal, przy czym racja pokarmowa ma objętość 2 litrów, czyli dostarcza ok. 2000 kcal . Dieta bogatobiałkowa miksowana do żywienia przez sondę |Produkty |Ilość |Białko |Tłuszcze |Kalorie | |Mleko |450 |13,9 |9 |216 | |Kasza, płatki|40 |3,6 |0,5 |141 | |Jajko |50 |5,7 |5,1 |70 | |Masło |15 |0,09 |12,3 |112 | |Cukier |15 |- |- |60 | 23,3 26,9 559 |Ser biały |100 |17,9 |9,2 |168 | |Mleko |300 |9,3 |6 |144 | 27,2 15,2 312 zupa jarzynowa z mięsem |Mięso b/k |300 |65,1 |6,3 |350 | |Ziemniaki |500 |6,5 |0,5 |330 | |Marchew |250 |1,8 |0,5 |75 | |Pietruszka |50 |1,3 |0,3 |39 | |Kasza |60 |5,3 |1,6 |215 | |Masło rośl. |30 |0,2 |24,8 |245 | 80,2 34,0 1254 |Bobo-frut |170 |- |- | 71 | |Jogurt |150 |4,6 |3,1 |141 | |owocowy | | | | | 2 12 |Biszkopty |60 |4 |7 |227 | |Mleko |300 |9,3 |6 |144 | 371 15. DIETA KLEIKOWA Zastosowanie : Dietę diety kleikową stosuje się w ostrych chorobach przewodu pokarmowego, wątroby, dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, w chorobach nerek, chorobach zakaźnych oraz w stanach pooperacyjnych . Zasady diety Klasyczna dieta kleikowa składa się z kleików sporządzonych z kaszy jęczmiennej, ryżu i płatków owsianych, obok kleików podaje się gorzką herbatę, sucharki lub suszoną bułkę pszenną . Jest to dieta niefizjologiczna, typowo węglowodanowa, niskoenergetyczna . Stosuje się ją krótko 1 - 3 dni . Dłuższe stosowanie może doprowadzić do niedoborów pokarmowych . Dietę kleikową można modyfikować przez dodatek cukru, masła, soli kuchennej, mleka, twarogu, rozgotowanych przetartych owoców, wywaru z warzyw, płynów garbnikowych, jak napar z suszonych czarnych jagód, kakao na wodzie . Działanie kleików na przewód pokarmowy zależy od rodzaju kaszy . Kleik jęczmienny działa obojętnie, a w niektórych przypadkach lekko wzdymająco . Kleik ryżowy działa zapierająco, natomiast kleik z płatków owsianych ma działanie rozwalniające . Niekiedy stosuje się typowy kleik z kaszy manny, wpływa on obojętnie na czynność ruchową przewodu pokarmowego . Klasyczna dieta kleikowa zawiera Kalorie 1000 kcal Białka 25 g Tłuszczu 5 g Węglowodanów 200 g Wapnia 100mg Żelaza 6 mg Witaminy B1 0,2 mg Witaminy B2 0,1 mg 16. DIETA BOGATORESZTKOWA Zastosowanie i ogólne zasady diety: Dieta bogatoresztkowa jest modyfikacją diety podstawowej . Dieta ta stosowana jest przede wszystkim w zaparciach i ma na celu uregulowanie czynności wydalniczej kału bez stosowania środków farmakologicznych , ma na celu dostarczenie w całodziennej racji pokarmowej większej ilości błonnika i płynów . Dieta bogatoresztkowa dostarcza powyżej 10g błonnika i waha się 10 - 15 g . Źródłem błonnika w diecie bogatoresztkowej jest przede wszystkim razowe pieczywo, mało oczyszczone kasze, warzywa, owoce głównie podawane na surowo, owoce suszone-śliwki . Poleca się stosowanie co najmniej 1 kg warzyw i owoców dziennie . Ilość płynów zwiększa się do 2-2,5 litrów na dobę . Może to być woda, herbata, napoje mleczne, napoje owocowe, a także płyny zawarte w zupach . W diecie bogatoresztkowej dozwolone są wszystkie techniki sporządzania potraw . Wartość energetyczna i odżywcza diety bogatoresztkowej Energia 2400 kcal Białko 85 g Tłuszcze 80 g Węglowodany 330 g Błonnik 10-15 g Wapń 1 g Żelazo 24 mg Witamina A 6300 j,m. Witamina B1 1,5,mg Witamina B2 2,5 mg Witamina C 105 mg ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie bogatoresztkowej | | |ZALECANE W | | |PRODUKTY I |ZALECANE |UMIARKOWANYCH |PRZECIWWSKAZANE | |POTRAWY | |ILOŚCIACH | | | |Mleko 2 % |Kawa naturalna, |Mocna herbata, | | |tłuszczu, jogurt,|mleko pełne,jogurt |alkohol, zbyt | | |kefir, mleko |tłusty, napary z |kwaśne mleko, | | |ukwaszone 1 |ziół pobudzające |napoje | | |dniowe, maślanka,|pracę przewodu |czekoladowe, napar| | |serwatka, kawa |pokarmowego, słaba |z czarnych | |NAPOJE |zbożowa, soki |herbata. |suszonych jagód, | | |owocowe, | |kawa naturalna. | | |warzywne, napoje | | | | |owocowo – | | | | |mleczne, herbata | | | | |owocowa, ziołowa,| | | | |wody mineralne, | | | | |woda przegotowana| | | | |z miodem. | | | | |Pieczywo z |Pieczywo pszenne- |Pieczywo świeże. | | |pełnego ziarna ( |jasne, chleb żytni,| | | |ciemne), bułki |półcukiernicze. | | |PIECZYWO |grahamki, | | | | |pieczywo | | | | |chrupkie, | | | | |pumpernikiel. | | | | |Twaróg, chude |Sery podpuszczkowe,|Wędliny tłuste, | | |wędliny drobiowe,|salceson, ryby |tłuste konserwy | | |chuda szynka, |wędzone tłuste, |mięsne. | |DODATKI DO |dżemy, marmolady,|śledzie, konserwy | | |PIECZYWA |miód, serek |rybne. | | | |sojowy, pasztet, | | | | |masło, margaryna | | | | |miękka , ryby | | | | |wędzone chude | | | | |Mleczne, owocowe,|Z kaszy manny |Zupy z warzyw | | |jarzynowe, | |wzdymających, | | |krupnik, zupy | |strączkowych, | | |czyste na | |kapustnych, bardzo| |ZUPY I SOSY |wywarach | |tłuste, | |GORĄCE |mięsnych, | |zawiesiste, na | | |grzybowych. | |wywarach kostnych,| | | | |ryżowa, | | | | |podprawiane maką | | | | |ziemniaczaną | |DODATKI DO |Bułki, grzanki, |soczewica |Krokiety z | |ZUP |kasze, ziemniaki,| |kapustą, groch, | | |lane ciasto, | |fasola. | | |kluski | | | | |biszkoptowe, | | | | |makaron, groszek | | | | |ptysiowy | | | | |Chude gatunki |Średnio tłuste |Bardzo tłuste | | |mięs: cielęcina, |gatunki mięs i |gatunki mięs: | | |konina, |mięsa krwiste: |wieprzowina, | | |schab,królik, |wieprzowina, |baranina, mięsa | | |indyk, kurczak, |wołowina, |smażone  w dużych | | |gołąb, perliczka.|dziczyzna, wątroba,|ilościach. | | |Ryby: sandacz, |ozorki, nerki, | | |MIĘSO, |szczupak, karp, |serca, mózg, flaki,| | |PODROBY, |lin, fladra, |gęsi, kaczki, | | |DRÓB, RYBY |dorsz, pstrąg, |Ryby: śledzie, | | | |morszczuk, |halibut niebieski, | | | |mintaj, makrela, |łosoś, potrawy | | | |sola, karmazyn, |smażone z mięsem, | | | |tuńczyk, |drobiu i ryb. | | | |sardynka. | | | | |Potrawy gotowane | | | | |– pulpety, | | | | |potrawki duszone,| | | | |pieczone | | | | |Budynie z mięsa i|Racuchy, bliny, |Potrawy z fasoli, | | |kasz, z warzyw, |kluski kładzione, |grochu, z ryżu, z | | |makaron z mięsem,|placki ziemniaczane|dodatkiem mąki | | |makaron z | |ziemniaczanej     | | |owocami, leniwe | |      i   warzyw | |POTRAWY |pierogi, pierogi | |kapustnych. | |PÓŁMIĘSNE I |z mięsem, z | | | |BEZMIĘSNE |owocami, papryka | | | | |faszerowana, | | | | |kluski | | | | |ziemniaczane, | | | | |zapiekanki, | | | | |naleśniki z | | | | |mięsem, leczo, | | | | |tarta jarzynowa, | | | | |lasagne z mięsem | | | | |i jarzynami. | | | | |Oleje zawierające| |Łój, smalec, | | |wielonienasycone | |słonina,boczek, | | |kwasy tłuszczowe:| |margaryny twarde, | |TŁUSZCZE |słonecznikowy, | |olej palmowy. | | |sojowy, | | | | |kukurydziany, | | | | |krokoszowy . | | | | |Oleje zawierające| | | | |jednonienasycone | | | | |kwasy tłuszczowe:| | | | |rzepakowy, oliwa | | | | |z oliwek. Masło, | | | | |margaryny | | | | |miękkie. | | | | |Warzywa świeże, |Kalafior, kiszona |Suche nasiona | | |mrożone, buraki, |kapusta, warzywa |roślin | | |papryka, |cebulowe: cebula, |strączkowych, | | |pomidory, |czosnek, pory. |pozostałe warzywa | | |marchew, dynia, |Fasolka szparagowa,|kapustne, ogórki | |WARZYWA |szpinak, sałata, |groszek zielony, |świeże. | | |pietruszka, |ogórki kiszone | | | |seler, rabarbar, | | | | |warzywa w postaci| | | | |soków, surówek, | | | | |gotowane. | | | | |Gotowane, | |Smażone w dużej | | |pieczone. | |ilości tłuszczu: | |ZIEMNIAKI | | |frytki, krążki, | | | | |placki. | | |Świeże, suszone, |Gruszki, orzechy |Czereśnie. | | |konserwowane, |solone, orzechy | | |OWOCE |orzechy włoskie, |kokosowe, orzechy | | | |laskowe, owoce w |arachidowe | | | |postaci surówek, | | | | |soków, gotowane | | | | |Kompoty, |Ciasta z dużą |Kisiele, | | |galaretki |ilością żółtek, z |czekolada, kakao, | | |owocowe, mleczne,|masami. |batony, ciasta z | | |musy, przeciery | |dodatkiem kakao. | | |owocowe, suflety,| | | |DESERY |sałatki owocowe, | | | | |ciasta z | | | | |dodatkiem płatków| | | | |owsianych , | | | | |ciasteczka | | | | |biszkoptowe, | | | | |keksy i z | | | | |dodatkiem otrąb | | | | |Kwasek cytrynowy,|Ostra papryka, |Ocet | | |mlekowy, koperek,|pieprz chili, | | | |pietruszka |musztarda          | | |PRZYPRAWY |zielona, |      | | | |jarzynka, kminek,| | | | |majeranek, gałka | | | | |muszkatołowa, | | | | |liść laurowy, | | | | |ziele angielskie,| | | | |sól do 5 g / | | | | |dobę, papryka | | | | |słodka, pieprz | | | | |ziołowy, curry. | | | 17. DIETA BEZMLECZNA Dieta bezmleczna znajduje zastosowanie w schorzeniach alergicznych ze strony przewodu pokarmowego . W diecie bezmlecznej wyłącza się mleko i przetwory mleczne oraz potrawy do których używa się mleka i przetworów mlecznych . ✓ Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie bezmlecznej |Nazwa |Dozwolone |Przeciwwskazane | |produktu | | | |Produkty |Pieczywo bez dodatku |Pieczywo białe, słodkie z| |zbożowe |mleka, kasze ,makarony |dodatkiem mleka, ciasta | | | |drożdżowe | |Mleko i |- |Wszystkie gatunki | |przetwory | | | |Jaja |Pod każdą postacią |- | |Mięso, |Wszystkie gatunki |- | |wędliny, | | | |ryby | | | |Tłuszcze |Masło, czyste masło |Śmietana, margaryny | | |roślinne |miękkie z dodatkiem mleka| |Ziemniaki |Pod każdą postacią |Z dodatkiem mleka | |Warzywa |Pod każdą postacią |- | |Owoce |Pod każdą postacią |- | |Cukier i |Cukier, miód, dżem, |Słodycze zawierające mleko| |słodycze |galaretka, kompot, | | | |przeciery owocowe | | |Napoje |Herbata, kawa, soki |Czekolada płynna, mleko, | | |owocowe, soki warzywne, |kakao na mleku, kawa | | |woda mineralna |mleczna | |Zupy |Zupy czyste, krupniki, |Zupy mleczne, zupy | | |zupy jarzynowe bez |podprawiane mlekiem, | | |dodatku mleka, śmietany, |śmietaną | | |zaciągane żółtkiem | | |Potrawy |Gotowane, duszone, |Potrawy w sosie | |mięsne i |pieczone, smażone, |podprawiane mlekiem lub | |rybne |pulpety, klopsy, potrawki |śmietaną | | |bez dodatku mleka | | |Potrawy z |Kasze gotowane na sypko, |Naleśniki, kluski lane na| |mąki i |rozklejane, budynie z |mleku, kasze na mleku, | |kasz |kasz z dodatkiem mięsa, |pierogi ruskie z serem | | |warzyw, pierogi z mięsem,| | | |kapustą | | 18. BEZGLUTENOWA Ogólne zalecenia w diecie bezglutenowej: • Podstawową i jedyną zasadą diety bezglutenowej jest wykluczenie z jadłospisu glutenu - szczególnego rodzaju białka. • Źródłem glutenu są pszenica, żyto, pszenżyto, orkisz i jęczmień. Może nim być także owies, ze względu na wysokie ryzyko zanieczyszczenia jego upraw zbożami glutenowymi. • Jest przeznaczona głównie dla osób z alergią na gluten lub celiakią. Należy zaznaczyć, że są to dwa odrębne schorzenia mieszczące się w pojęciu nietolerancji pokarmowych i nie należy ich ze sobą mylić. • Celiakia nie należy, tak jak alergia na gluten, do alergii pokarmowych - to choroba o podłożu autoimmunologicznym. Co prawda w obu przypadkach podstawową metodą leczenia jest eliminacja glutenu, jednak po stwierdzeniu celiakii, dieta eliminacyjna musi być przestrzegana do końca życia, natomiast alergia pokarmowa może z czasem zmniejszyć swoje nasilenie, a nawet ustąpić całkowicie. • Dieta bezglutenowa powinna być bogata w witaminy A, D, E, K oraz witaminy C, B12 i kwas foliowy, składniki mineralne – zwłaszcza wapń i żelazo, uboga w cukier i słodycze • Zaleca się spożywanie 4 do 5 posiłków dziennie, regularnie o tych samych porach • Nie przejadanie się – ale spożywanie odpowiednich dla siebie ilości pokarmów • Spożywanie 5 porcji owoców i warzyw w ciągu dnia. • W początkowym okresie stosowania i w przypadku zaostrzeń, czyli wtedy gdy występuje brak łaknienia, bardzo ważna jest estetyka przyrządzania i podawania posiłków Dietę bezglutenową zaleca się: • chorym na celiakię (trwałą nietolerancję glutenu), • osobom uczulonym na gluten, • przejściowo u chorych z zespołem złego wchłaniania w okresach zaostrzenia nietolerancji na laktozę lub białko mleka krowiego, • we wtórnym zespole złego wchłaniania (towarzyszącym innej chorobie), Ponadto stwierdzono, że uczulenie na gluten może być związane z występowaniem następujących chorób: • reumatologicznym zapaleniem stawów, • autyzmem, • wczesną osteoporozą, • migreną, • astmą, • depresjami ✓ Produkty dozwolone i przeciwwskazane w diecie bezglutenowej |NAZWA |Dozwolone |Dozwolone – choć |Przeciwwskazane | |PRODUKTU/POT| |często | | |RAWY | |zanieczyszczone | | | | |glutenem | | | |mąka i kasza |przetwory |maka pszenna, | | |kukurydziana, mąka i|kukurydziane – |mąka żytnia, | | |płatki ryżowe, ryż, |płatki kukurydziane,|kasza manna, | |PRODUKTY |kleiki ryżowe, kasza|chrupki |kasza | |ZBOŻOWE |i mąka jaglana, mąka|kukurydziane, |jęczmienna, | | |sojowa, kasza | |płatki żytnie, | | |gryczana i | |owsiane, | | |krakowska, szarłat | |pszenne, otręby | | |(amarantus), | |pszenne, gotowe | | |makarony | |mieszanki muesli| | |bezglutenowe, ryż, | |wielozbożowego, | | |komosa ryżowa, | |orkisz, pszenica| | |sorgo, mączka chleba| |durum, pieczywo | | |świętojańskiego, | |tradycyjne, | | |pieczywo oznakowane | |kus-kus, seitan | | |jako bezglutenowe, | |– wegetariański | | |tapioka, sago, karob| |substytut mięsa | | |(drzewo karobowe), | | | | |maniok, proso, teff,| | | | |topinambur | | | | |(słonecznik | | | | |bulwiasty) | | | | |mleko świeże i UHT, |napoje mleczne |przetwory | |MLEKO I |śmietanki (nie |(maślanki, mleka |mleczne z | |PRODUKTY |zagęszczone |smakowe, kefiry ze |dodatkami | |MLECZNE |skrobią), kefiry, |skrobią, z dodatkami|zbożowymi np. z | | |maślanki i jogurty –|E-...), gotowa bita |muesli, ziarnami| | |bez dodatków, |śmietana, śmietana w|zbóż, | | |twarogi, sery żółte,|proszku, jogurty |zagęszczane | | |pleśniowe, ser biały|smakowe, desery |skrobią | | | |jogurtowe, puddingi | | | | |mleczne, sery | | | | |topione | | | |mięso, ryby, drób, |bardzo często |przetwory | | |owoce morza, jaja, |wędliny i produkty |mięsne, rybne, | | |kawior – świeże, bez|mięsne takie jak |drobiowe | | |dodatków |mięso mielone, mięso|zawierające w | | |niedozwolonych, w |paczkowane, |swoim składzie | | |okresach zaostrzeń |wędzonki, konserwy |gluten – warto | |MIĘSO, |należy wykluczyć |mięsne i rybne, |wiedzieć, że | |WĘDLINY I |tłuste gatunki |gotowe potrawy |wędliny drobiowe| |RYBY | |mięsne np. flaki |bardzo często | | | | |zawierają w | | | | |sobie gluten; | | | | |surimi – w | | | | |Polsce w trakcie| | | | |produkcji dodaje| | | | |się mąkę pszenną| | |oleje roślinne, |margaryny i mixy z |olej z pszenicy | |TŁUSZCZE |oliwa z oliwek, |dodatkami | | | |margaryny – bez | | | | |dodatków | | | | |wszystkie owoce i |gotowe przetwory |większość | | |warzywa świeże – |owocowe i warzywne –|gotowych dań | | |surówki, gotowane, |soki, przeciery, |warzywnych typu | | |soki, napoje (bez |pasty, owoce suszone|– zupy instant, | |WARZYWA |dodatku syropu |i kandyzowane |fasolki w | |i |glukozowo-fruktozowe| |sosach, sosy do | |OWOCE |go) | |makaronu; w | | | | |zaostrzeniu | | | | |choroby lepiej | | | | |unikać warzyw | | | | |kapustnych, | | | | |cebulowych, | | | | |strączkowych, | | | | |ogórków, | | | | |grzybów, wiśni, | | | | |gruszek, śliwek,| | | | |czereśni | | |w ograniczonej |czekolada, cukierki,|słodycze | | |ilości (duża ilość |lizaki, gumy do |zawierające | |CUKIER I |węglowodanów |żucia, lody, |gluten, skrobię,| |SŁODYCZE |prostych niszczy |sorbety, desery typu|syrop | | |kosmki jelitowe) – |budyń, kisiel |glukozowo-frukto| | |cukier, miód, | |zowy | | |słodycze | | | | |bezglutenowe | | | | |naturalne, chrzan |buliony i |gotowe mieszanki| | |tarty, zioła, ocet, |koncentraty |przypraw – w | |PRZYPRAWY |sól |przypraw, żelatyna, |większości | | | |koncentraty sosów, |zanieczyszczone | | | |sosy sojowe, |glutenem, kawa | | | |ketchup, musztarda |zbożowa, tanie | | | | |odmiany kawy | | | | |rozpuszczalnej, | | | | |niektóre herbaty| | | | |aromatyzowane | |NAPOJE |Herbata, kawa |Niektóre tanie kawy |Kawa zbożowa, | | |naturalna, soki |rozpuszczalne, |kakao owsiane, | | |owocowe, wody |zwłaszcza |napoje słodzone | | |mineralne, kompoty, |aromatyzowane, |słodem | | |napary z ziół, |czekolada do picia |jęczmiennym, | | |czyste alkohole |na gorąco, napoje |piwo | | | |owocowo-warzywne, | | | | |alkohole z dodatkami| | | | |smakowymi | | |ZUPY |Zupy domowe z |Zupy w proszku |Zupy zaprawiane | | |dozwolonych |(instant), niektóre |mąką, zupy z | | |produktów |kostki bulionowe |makaronem, z | | | | |lanym ciastem | 19. PO RESEKCJI ODCINKÓW JELIT, Z WYTWORZONYM SZTUCZNYM ODBYTEM LUB ILEOSTOMIĄ Celem diety jest: 1. Dostarczenie odpowiedniej ilości składników pokarmowych, witamin i minerałów potrzebnych do uzupełnienia niedoborów pokarmowych spowodowanych długotrwałym procesem chorobowym oraz do budowy i odbudowy komórek i tkanek ustrojowych po przebytym zabiegu. 2. Zminimalizowanie drażniącego działania treści pokarmowej na jelita bezpośrednio po zabiegu. 3. Normalizacja ilości i konsystencji stolców poprzez odpowiednią modyfikację sposobu odżywiania. Dieta uzależniona jest od długości okresu pooperacyjnego. 1. W pierwszym okresie po zabiegu, zapoczątkowanym jeszcze w czasie pobytu pacjenta w szpitalu stosuje się dietę płynną bezresztkową a następnie niskoresztkową. 2. Przy dobrej tolerancji takiego żywienia przechodzi się na dietę o normalnej konsystencji. Powinna to być dieta łatwostrawna, wysokoenergetyczna, wysokobiałkowa, z ograniczeniem tłuszczu, cukrów rafinowanych, włókien kolagenowych i błonnika w postaci surowej. 3. W miarę poprawy stanu zdrowia i normalizacji liczby stolców, stopniowo zwiększa się ilość błonnika w diecie. Ma to na celu wspomaganie motoryki jelit oraz ochronę przed nadmiernym wzrostem bakterii w jelicie. Błonnik do diety wprowadza się stopniowo. W początkowym okresie po zabiegu szersze zastosowanie ma błonnik rozpuszczalny w postaci pektyn (występuje on w produktach takich jak: gotowana marchew, dynia, ziemniaki, surowe jabłko tarte, banany, płatki owsiane gotowane na wodzie lub z dodatkiem niewielkiej ilości mleka, jeżeli pacjent toleruje). Kiedy ilość i konsystencja stolców się unormuje można zwiększyć ilość błonnika poprzez spożycie większej ilości warzyw i owoców dozwolonych w diecie. Początkowo powinny to być jednak warzywa gotowane, rozdrobnione, owoce zaś należy podawać w postaci soków przecierowych, przecierów owocowych lub gotowane czy pieczone (bez skórki i pestek). Przy dobrej tolerancji takiego pożywienia można wprowadzić do diety warzywa surowe takie jak sałata zielona, pomidory, drobno starte surówki z marchewki, jabłka, selera. W przypadku występowania zaparć można wprowadzić do diety pieczywo pszenno – razowe, makarony razowe, kasze, otręby pszenne, suszone owoce (suszone śliwki, rodzynki, figi). Dieta powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz indywidualnej tolerancji niektórych potraw. Zbyt restrykcyjna dieta może być przyczyną pogłębienia niedoborów pokarmowych, opóźnienia gojenia się ran pooperacyjnych oraz wolniejszego powrotu pacjenta do zdrowia i aktywności. ZALECENIA DIETETYCZNE W POCZĄTKOWYM OKRESIE REKONWALESCENCJI Zaleca się: 1. Regularne spożywanie większej ilości posiłków małych objętościowo (5 – 6 razy dziennie). 2. Unikanie nadwagi, spożywanie pokarmów w ilościach gwarantujących utrzymanie prawidłowej masy ciała. 3. Wypijanie dostatecznej ilości płynów (ok. 2 litry dziennie) jako czynnika zapobiegającego utrudnieniu pasażu treści pokarmowej, a w przypadku występowania biegunek 3 litry lub więcej, aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu. 4. Unikanie potraw powodujących powstawanie nadmiernej ilości gazów jelitowych: suche nasiona roślin strączkowych, bób, kapusta, kalafiory, brokuły, cebula, pory, szparagi, gruszki, czereśnie, piwo, wody gazowane. 5. Unikanie produktów wywołujących nadmierną fermentację w jelitach, zawierających: - laktozę (mleko słodkie, mleko skondensowane, mleko w proszku, zabielacze do kawy, w mniejszym stopniu produkty fermentowane z mleka, takie jak kefir, jogurt, twaróg) - fruktozę (miód, słodkie soki owocowe bogate w fruktozę i sorbitol: jabłkowy, gruszkowy, winogronowy). 6. Ograniczenie produktów zawierających cukry rafinowane (cukier, słodycze, słodkie i tłuste ciasta, wysokosłodzone dżemy, syropy owocowe). 7. Unikanie potraw o działaniu rozwalniającym: kawa w nadmiarze, wody gazowane, buraki, papryka, suszone śliwki, zbyt ciepłe lub zbyt zimne napoje, potrawy pikantne. 8. Wyłączenie z diety lub ograniczenie produktów zawierających duże ilości błonnika nierozpuszczalnego (otręby pszenne, pieczywo razowe, grube kasze, ciemny ryż, surowe warzywa i owoce ze skórką i pestkami, owoce suszone, orzechy, migdały). 9. Zwiększenie w diecie produktów zawierających błonnik rozpuszczalny w postaci pektyn (marchew gotowana, dynia, banany, surowe jabłka tarte, płatki owsiane). 10. Stosowanie produktów o działaniu zapierającym takich jak: ryż biały, mąka ziemniaczana, żelatyna, gorzka czekolada, oraz potraw z ich zastosowaniem np. ryż na sypko do potraw, risotto z mięsa i warzyw, ryż z jabłkami, kluski śląskie, kopytka, kisiele owocowe, galaretki mięsne, rybne, galaretki z fermentowanych przetworów mlecznych (jeżeli pacjent toleruje), galaretka z soku z czarnych jagód. 11. Stosowanie płynów garbnikowych (napar z suszonych czarnych jagód, kakao gorzkie na wodzie, woda z czerwonym winem wytrawnym, mocna gorzka herbata) i osłaniających (rumianek, cedzony napar z siemienia lnianego). 12. Zwiększenie w diecie produktów zawierających pełnowartościowe białko: chude gatunki mięsa (drób bez skóry, cielęcina, królik, młoda wołowina), ryby (najwięcej białka zawiera flądra, karp, dorsz, tuńczyk), jaja, chude wędliny (bez środków konserwujących), łagodne sery żółte i topione, sery twarogowe (jeżeli pacjent toleruje). 13. Ograniczenie spożycia tłuszczu. Z diety wyłącza się ciężkostrawne tłuszcze zwierzęce: smalec, słoninę, boczek. W ograniczonej ilości można stosować tłuszcze łatwo strawne takie jak: masło, śmietanka, margaryny miękkie, oliwa z oliwek, oleje roślinne, oleje rybie. Te ostatnie są szczególnie wskazane w chorobach jelit, ze względu na znaczną zawartość kwasów omega – 3 oraz witamin A, D i E mających działanie antyoksydacyjne. Najbogatsze w te składniki są tłuste ryby morskie: makrela, łosoś, tuńczyk, śledź, sardynka, szprot. 14. Ograniczenie spożycia włókien kolagenowych (ścięgna, powięzi, błony), wzmagają one bowiem skurcze jelit. Włókna kolagenowe występują szczególnie w mięsach przerośniętych tkanką łączną. 15. Stosowanie odpowiednich technik kulinarnych przy sporządzaniu posiłków: - gotowanie w wodzie i na parze - duszenie bez uprzedniego obsmażania na tłuszczu (stosowanie patelni teflonowych) - pieczenie w folii, pergaminie lub rękawie foliowym - sporządzanie zup i sosów na wywarach warzywnych (z warzyw wskazanych w diecie) oraz chudych rosołach (z drobiu, cielęciny, chudej wołowiny) - zagęszczanie zup i sosów zawiesiną z mąki i wody lub śmietanki - stosowanie łagodnych przypraw (sól, vegeta, koperek zielony, natka pietruszki, majeranek, bazylia, pieprz ziołowy, wanilia, cynamon, sok z cytryny) ✓ ZALECENIA DIETETYCZNE W PÓŹNIEJSZYM OKRESIE REKONWALESCENCJI Dieta powinna być zbliżona do prawidłowej diety osób zdrowych z niewielkimi modyfikacjami. Powinna być dobrze przyswajalna, nie powodować wzdęć, zawierać ograniczoną ilość składników resztkowych (z wyjątkiem okresu występowania zaparć). W przypadku wycieńczenia i osłabienia organizmu należy zwiększyć w diecie spożycie produktów wysokobiałkowych i wysokoenergetycznych, które podniosą wartość odżywczą diety bez jednoczesnego znacznego zwiększania jej objętości, co jest bardzo istotne u chorych cierpiących jednocześnie na brak apetytu, czy mających wzdęcia i uczucie pełności po posiłkach. Można to osiągnąć poprzez: 1. Wzbogacenie diety w produkty wysokobiałkowe takie jak: sery żółte, sery topione, jaja, ryby (szczególnie tłuste gatunki takie jak: makrela, łosoś, tuńczyk, śledź, sardynka), mięso oraz (jeżeli pacjent toleruje) serki homogenizowane, tłuste twarogi. 2. Zastosowanie produktów wysokoenergetycznych takich jak: masło, masło orzechowe, majonezy (do sałatek, kanapek), miód, desery z bitą śmietaną (kisiele, galaretki), bezy, koktajle, słodkie sosy (np. owoce w sosie waniliowym). 3. Stosowanie w diecie warzyw gotowanych, rozdrobnionych, surowych soków warzywnych (sok z buraków, sok wielowarzywny, sok pomidorowy). 4. Spożywanie owoców gotowanych, pieczonych lub w postaci przetartych kompotów, przecierów owocowych lub przecierowych soków bezcukrowych (np. Bobo – vita, Bobo – frut). 5. W przypadku występowania zaparć stosowanie owoców suszonych bądź orzeszków jako przekąskę lub dodatek do sałatek. 6. Spożywanie mlecznych napojów fermentowanych typu „ bio ” zawierających wyselekcjonowane szczepy bakterii fermentacji mlekowej i bifidobakterie. Są to bakterie niezwykle korzystne dla naszego zdrowia. Hamują one rozwój w przewodzie pokarmowym bakterii szkodliwych, wzmacniają system odpornościowy organizmu, zmniejszają ryzyko powstawania nowotworów i zaburzeń żołądkowo – jelitowych, wpływają regulująco na pracę jelit. |NAZWA PRODUKTU/POTRAWY |ZALECANE |PRZECIWWSKAZANE | | |Pieczywo jasne, |Pieczywo razowe żytnie | | |pieczywo typu Graham w |i pszenne, rogaliki | | |ograniczonych |francuskie, grube kasze| |PRODUKTY ZBOŻOWE |ilościach, sucharki, |(pęczak, gryczana), | | |drobne kasze (, |grube makarony. | | |jaglana), ryż, drobne | | | |makarony. | | | |Mleko zsiadłe, kefir, |Sery żółte i topione, | |MLEKO I PRODUKTY |jogurt, białe sery |sery pleśniowe, Feta, | |MLECZNE |chude i półtłuste, |serek typu „Fromage". | | |serek homogenizowany | | | |odtłuszczony (jeśli są | | | |dobrze tolerowane). | | | |Gotowane na miękko, w |Gotowane na twardo, | |JAJA |koszulkach, ścięte na |smażone tradycyjnie. | | |parze w formie | | | |jajecznicy, jaja | | | |sadzone, omlety. | | | |Mięsa chude: wołowina, |Mięsa tłuste: baranina,| | |cielęcina, kurczak, |wieprzowina, gęś, | | |indyk (najlepiej mięso |kaczka, ryby tłuste, | | |z piersi i bez skóry), |jeśli są źle | | |chuda wieprzowina w |tolerowane, wędliny | |MIĘSO, WĘDLINY I RYBY |ograniczonych |tłuste, pasztety, | | |ilościach, ryby chude |wędliny podrobowe, ryby| | |(dorsz, leszcz, mintaj,|wędzone, mięso | | |morszczuk, pstrąg, |peklowane, konserwy | | |płastuga, sola, |mięsne i rybne. | | |szczupak, sandacz), | | | |ryby tłuste, jeśli są | | | |dobrze tolerowane, | | | |wędliny chude. | | | |Masło, słodka |Śmietana, smalec, | |TŁUSZCZE |śmietanka, oleje |słonina, boczek, łój, | | |roślinne: rzepakowy, |margaryny twarde. | | |oliwa z oliwek, olej | | | |lniany. | | | |Gotowane, gotowane |Frytki, ziemniaki | |ZIEMNIAKI |tłuczone i puree |smażone, placki | | | |ziemniaczane, pyzy, | | | |chipsy. | | |Marchew, kalafior |Wszystkie warzywa | | |(jeśli jest |kapustne (czasem | | |tolerowany), buraki, |dopuszcza się niewielki| | |dynia, szpinak, |dodatek kapusty | | |kabaczki, młody zielony|włoskiej), papryka, | | |groszek, młoda fasolka |szczypiorek, cebula, | |WARZYWA |szparagowa (jeśli jest |ogórek, rzodkiewka, | | |tolerowana), warzywa z |kukurydza, warzywa | | |wody, z dodatkiem |zasmażane, warzywa | | |świeżego masła, bez |konserwowane octem. | | |zasmażek, na surowo: | | | |zielona sałata, |  | | |cykoria, pomidory bez | | | |skórki, utarta | | | |marchewka z jabłkiem. | | | |Owoce dobrze dojrzałe |Wszystkie owoce | | |bez pestek i skórki: |niedojrzałe, gruszki, | | |jabłka, truskawki, |śliwki, czereśnie, | |OWOCE |morele, brzoskwinie, |agrest, owoce suszone, | | |pomarańcze, banany, |orzechy. | | |maliny, porzeczki w | | | |formie przecieru. | | | |Żadne. |Wszystkie są | |SUCHE STRĄCZKOWE | |zabronione: groch, | | | |fasola, bób, soczewica,| | | |soja. | | |Cukier, miód, dżemy bez|Chałwa, czekolada, | | |pestek, przetwory |słodycze zawierające | |CUKIER I SŁODYCZE |owocowe pasteryzowane, |tłuszcz, kakao, | | |kompoty, galaretki. |orzechy. | | |Tylko łagodne: sól, |Ostre przyprawy: ocet, | | |cukier, sok z cytryny, |pieprz, musztarda, | |PRZYPRAWY |koper zielony, kminek, |papryka, kostki | | |tymianek, majeranek, |rosołowe. | | |bazylia, lubczyk, | | | |rozmaryn, wanilia, | | | |goździki, cynamon. | | | |Kleiki, krupnik z |Kapuśniak, zupa | | |dowolnej kaszy,  |ogórkowa, fasola, | | |przetarte zupy owocowe,|grochówka, zupy | | |zupy warzywne czyste |zaprawione zasmażkami, | | |(barszcz, pomidorowa), |zupy z proszku. | | |zupa jarzynowa z | | | |dowolnych warzyw, zupa | | |ZUPY |ziemniaczana, zupy | | | |zagęszczane zawiesiną | | | |mąki w wodzie, mleku | | | |lub słodkiej śmietance | | | |- bez zasmażek, zupy | | | |zaciągnięte żółtkiem | | | |lub z dodatkiem | | | |świeżego masła, zupy na| | | |odtłuszczonych wywarach| | | |mięsnych o ile nie ma | | | |przeciwwskazań. | | | |Gotowane, duszone, bez |Smażone, duszone, | | |uprzedniego obsmażania,|pieczone w sposób | |POTRAWY MIĘSNE I RYBNE |pieczone w folii |tradycyjny. | | |aluminiowej, w rękawie | | | |foliowym lub w | | | |pergaminie, potrawki, | | | |pulpety, budynie. | | | |Kasze gotowane na sypko|Smażone, kotlety z | | |lub rozklejone, budynie|kaszy, kluski | |POTRAWY Z MĄKI I KASZY |z kaszy z dodatkiem |kładzione, francuskie, | | |mięsa, warzyw lub |zacierki. | | |owoców, lane kluski, | | | |leniwe pierogi z małym | | | |dodatkiem mąki. | | | |O smaku łagodnym, |Ostre, na zasmażkach, | | |zaprawiane słodką |sosy na mocnych i | | |śmietanką, masłem lub |tłustych wywarach | | |żółtkiem, zagęszczone |mięsnych lub kostnych. | |SOSY |zawiesiną z mąki w | | | |wodzie lub słodkiej | | | |śmietance: koperkowy, | | | |cytrynowy, potrawkowy; | | | |sosy owocowe ze słodką | | | |śmietanką. | | | |Kompoty, kisiele, musy,|Torty i ciasta z kremem| | |galaretki - z owoców |lub z bitą śmietaną, | |DESERY |dozwolonych; galaretki,|pączki, faworki, tłuste| | |kisiele, owoce w |ciasta, ciasta | | |galaretce, biszkopty, |francuskie, piaskowe, | | |czerstwe ciasto |kruche. | | |drożdżowe. | | | |Herbata, kawa (o ile |Mocna kawa, płynna | |NAPOJE |nie ma przeciwwskazań),|czekolada, napoje | | |mleko, napoje owocowe, |alkoholowe. | | |soki warzywne, herbatki| | | |owocowe i ziołowe. | | 20 . MODYFIKACJE DIETY LEKKOSTRAWNEJ I WYSOKOBIAŁKOWEJ W CHOROBACH UKŁADU MOCZOWEGO 1. Odmiedniczkowe zapalenie nerek a) okres wyrównany - dieta lekkostrawna - bogata w owoce, soki owocowe, warzywne, surówki oraz płyny b) okres niewyrównany - dieta uboga w białko i sód, ilość płynów kontrolowana, aby nie dopuścić do obrzęków 2. Zapalenie kłębuszków nerkowych a) stan ostry - dieta kleikowa poszerzona – małosolna i węglowodanowo -tłuszczowa, w razie potrzeby dodatkowo z ogranicza się mięso, podroby, ryby i inne produkty zawierające białko 3. Zespół nerczycowy - dieta wysokobiałkowa z ograniczeniem cukru i warzyw bogatych w szczawiany oraz zwiększeniem ilości sodu i tłuszczów oraz w razie potrzeby , ilości płynów 4. Kamica moczowa - dieta mleczno-jarska, / mięso, drób, ryby w ograniczonych ilościach, najlepiej jako potrawy gotowane / 5. Kamica szczawianowa - dieta z ograniczeniem cukru i warzyw bogatych w szczawiany oraz zwiększeniem ilości mięsa, drobiu, jaj, produktów zbożowych 6. Kamica fosforanowa - dieta wysokobiałkowa - zakwaszająca mocz : mięso, drób, ryby , kasze i makarony, w razie współistnienia osadów wapnia z dodatkowym ograniczeniem mleka i jego przetworów. 21. Tabela zmian |Nr karty zmian |Symbol zmian |Podpis |Data | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 22. Rozdzielnik procedury |Rodzaj dokumentu |Komórka organizacyjna- osoba | | |otrzymująca dokument | |Oryginał |Pełnomocnik ds. Akredytacji | |Wersja papierowa | | |Kopia papierowa |Komórki działalności leczniczej-wg rozdzielnika | | |dostępnego u Pełnomocnika | 23. Oświadczenia pracowników ….......................................................................... ..................................................................... (komórka organizacyjna szpitala - pieczątka) Oświadczam, że zapoznałam /em się z treścią dokumentu: …........................................................................... ........................................................................ ( nazwa dokumentu) i zobowiązuję się do jego przestrzegania i stosowania |L.p|Nazwisko i imię |Stanowisko |Data |Podpis | |1 | | | | | |2 | | | | | |3 | | | | | |4 | | | | | |5 | | | | | |6 | | | | | |7 | | | | | |8 | | | | | |9 | | | | | |10 | | | | | |11 | | | | | |12 | | | | | |13 | | | | | |14 | | | | | |15 | | | | | |16 | | | | | |17 | | | | | |18 | | | | |